Politie weet zich geen raad met paragnosten

Hier is in oktober 1995 de toen 15-jarige Nicole van den Hurk om het leven gebracht. De zaak werd nooit opgelost. 'Het Zesde Zintuig' zet paragnosten in als veredelde detectives, met als doel nieuwe aanwijzingen te vinden in vastgelopen moord- of vermissingszaken.

Ook buiten het oog van de camera bemoeien paragnosten zich met opsporingswerk. Vooral bij geruchtmakende onopgeloste zaken dienen de wichelroedelopers, helderzienden en pendelaars zich aan.

Het Zesde Zintuig
Aanvankelijk werkte de politie mee aan 'Het Zesde Zintuig'. Inmiddels niet meer. Ze wilde - misschien omdat er na al die jaren nog geen enkele zaak is opgelost - niet langer de indruk wekken dat de politie samenwerkte met paragnosten. Maar wat deed en doet de politie eigenlijk met paragnosten?

Jasper van der Kemp, assistent-professor strafrecht en criminologie aan de Vrije Universiteit, begeleidde een onderzoek naar het contact tussen politie en paragnosten, van criminologiestudente Priscilla van Hal.

Hun conclusie? De politie doet maar wat. Sommige agenten, zo bleek uit een enquête onder 180 politiemensen, geloven zelf in de bijzondere gaven van paragnosten. Op de vraag of de agenten denken dat iemand op aanwijzing van een paragnost als verdachte kan worden beschouwd, antwoordde 4,5 procent positief.

Een kwart van de ondervraagde politiemensen zegt te weten dat in hun korps gebruik gemaakt wordt van paragnosten.

Geen richtlijnen
Duidelijke regels over het omgaan met paragnosten zijn er niet, zegt Van der Kemp. "Het standpunt van de politie is onduidelijk. Opsporingsonderzoeken moeten zich richten op feiten." Navraag bij minister Opstelsten van justitie en veiligheid leverde niets op. Hij stuurde een brief terug waarin hij schrijft: "Er zijn geen richtlijnen over de inzet van paragnosten bij een politieonderzoek."

Tot Van der Kemps verbazing stuitte zijn studente toch op een instructie. 'Instructie Onorthodoxe Opsporingsmethoden', heet die. Het is een intern document, waar in de scriptie niet uit geciteerd mocht worden. Maar in het Handboek Strafrecht wordt de kern van die richtlijn wel samengevat.

Mag niet, mag wel
Onder onorthodoxe opsporingsmethoden verstaat de instructie 'het horen van getuigen onder hypnose, de 'poppenspelmethode', de leugendetector, de narcoanalyse en de paragnostiek'. 'Naar de huidige wetenschappelijke inzichten bieden die geen zekerheid over de betrouwbaarheid van de resultaten.'

Toch verbiedt de instructie het inzetten van paragnosten niet. In een onderzoek naar een strafbaar feit waar minstens zes jaar voor staat, of als het normale recherchewerk niets oplevert, mogen de onorthodoxe opsporingsmethoden worden ingezet. Mits het college van procureurs-generaal, de top van het Openbaar Ministerie, daarvoor toestemming verleent.

"Het is een raar document", vindt Van der Kemp. "Eigenlijk staat er: het mag niet, maar het mag ook wel."

Bovendien blijkt uit de enquête onder agenten dat het overgrote merendeel, 81 procent, niet op de hoogte was van het bestaan van de instructie. Van der Kemp: "De meeste politiemensen weten dus niet dat ze toestemming nodig hebben voor de omgang met paragnosten." Niet gek dat er bij het college van het Openbaar Ministerie nauwelijks verzoeken binnenkomen, zegt woordvoerder Desiree Wilhelm. "Ik werk hier al een paar jaar, maar ik heb nog niet meegemaakt dat zo'n verzoek werd gedaan."

Van der Kemp en Van Hal pleiten voor aandacht voor het onderwerp in de politieopleiding. "Maar dan moet eerst het standpunt duidelijk zijn. Elke agent krijgt wel een keer met een paragnost te maken."

Signalement
Hoewel Van der Kemp geen voorbeelden tegenkwam waarbij een paragnost een zaak oploste, kunnen er toch redenen zijn om contact te onderhouden. "Om de familie te vriend te houden - regelmatig wordt een paragnost op hun initiatief betrokken. In theorie kan ook iemand zich voordoen als paragnost, die eigenlijk zelf betrokken is bij de zaak."

Maar gevaren zijn er ook. Van der Kemp: "Het is geen 'baat het niet dan schaadt het niet'. Als paragnosten met concrete aanwijzingen komen, wordt het problematisch. Wanneer ze met een heel signalement door komen, dan kan zo iemand dus ten onrechte worden lastiggevallen door de politie. Of door de nabestaanden. Paragnosten kunnen voor verwarring in de onderzoeksteams zorgen en zo kan er kostbare tijd verloren gaan."

undefined

'RTL mag de moord op mijn dochter niet uitbuiten'
Tussen het televisieprogramma 'Unexpected' en de stiefvader van de in 1995 vermoorde Nicole van den Hurk speelt een hoogoplopend conflict.

De moord op Nicole werd nooit opgelost. Ad van den Hurk, de stiefvader, wil verhoeden dat zender RTL morgenavond beelden uitzendt van een poging om met een medium nieuwe aanwijzingen te vinden. Via de rechter probeert Van den Hurk de tv-zender te dwingen het item alsnog te schrappen.

In de bewuste aflevering van het programma krijgt Van den Hurks ex-vrouw een 'reading' van het Schotse medium Derek Ogilvie. Die probeert in 'Unexpected' telepatisch in contact te treden met overleden dierbaren. Met de vermoorde Nicole, in dit geval.

"Misbruik maken van een vermoord kind", noemt Van den Hurk het. Hij vindt dat de moord op Nicole wordt uitgebuit voor amusement en commercieel gewin. RTL ziet dat anders. De zender noemt het 'mensen verrassen met readings om ze te troosten'.

De zaak-Nicole kwam de afgelopen jaren in allerlei opsporingsprogramma's terug. In 2008 ook in RTL-programma 'Het Zesde Zintuig'. Toen werkte stiefvader Van den Hurk nog gewoon mee. Dat hij nu bezwaar aantekent, heeft ermee te maken dat hij niet op de hoogte was gebracht van de uitzending. De familiesituatie is complex. Zo zijn stiefvader en halfbroer allebei verdachte geweest.

Van den Hurk begrijpt niet waarom de uitzending nog moet worden uitgezonden, omdat het medium zijn troost al geboden heeft.

Morgen doet de rechter uitspraak.

undefined

Wie is Derek Ogilvie?
Medium uit Schotland, bekend van liveshows en tv.

Beweert telepatisch in contact te kunnen komen met overledenen.

Heet ook 'kinderfluisteraar' of 'babyfluisteraar': Ogilvie zegt gedachten te kunnen lezen van baby's en (doof)stomme kinderen.

Scepticus James Randi stelde zijn paranormale gaven op de proef. Ogilvie faalde voor de test.