Poldermode: van ANWB tot avant-garde

Een eenduidig beeld in Nederlandse kledij, klederdracht gebaseerd op de streek waar je vandaan komt, dat was vroeger. Tegenwoordig is de Nederlandse mode-identiteit moeilijk te herkennen. Op vakantie pikken we de Nederlanders er zo uit, door de ANWB-jassen en bijpassende wandelschoenen. Maar zegt dat iets over Nederlandse mode?

Volgens kunsthistorica Maaike Feitsma niet. Feitsma promoveerde gisteren aan de Radboud Universiteit op haar proefschrift over de Nederlandse mode-identiteit. "Nederland staat bekend als modeonbewust, omdat de gemiddelde Nederlander het niet heel belangrijk vindt. Maar dat geldt niet voor iedereen. Er zit wel een verschil tussen wat je op straat ziet en de zogenoemde Nederlandse avant-garde van ontwerpers en modekenners."

Door de jaren heen is veel veranderd in de Hollandse mode, legt Feitsma uit. Voor haar zoektocht heeft ze veel damesbladen uit de jaren vijftig en zestig doorgespit. In die tijd waren Franse modeverschijnselen toonaangevend. Parijs was bijna een synoniem van mode, en Nederland nam alles klakkeloos over, vertelt ze.

Destijds schaamden Nederlandse ontwerpers zich vaak voor hun achtergrond. Enkele Nederlandse ontwerpers gaven hun naam zelfs een Frans vleugje, om maar niet te laten zien dat ze uit Nederland kwamen.

Sinds eind jaren tachtig is dat niet meer zo; na de opkomst van Dutch Design en de internationale doorbraak van verschillende Nederlandse ontwerpers, zoals Viktor&Rolf. "Nu zijn modeontwerpers er trots op dat ze uit Nederland komen."

Maar wat maakt Nederlandse mode typisch Nederlands? Dat verandert steeds, legt Feitsma uit. "Het ligt eraan wie je het vraagt en wanneer. Er is niet een overkoepelende Nederlandse mode-identiteit. De ene modeontwerper zal zeggen dat de Nederlandse vrouw niet met haar kleding pronkt. Het zou vooral praktisch en sober moeten zijn. Maar als je kijkt naar een Nederlands merk als Oilily, daarvan is de kleding juist bontgekleurd. En juist dat merk laat zich inspireren door ouderwetse klederdracht. Rond 1800 waren de bonte kleuren van de streekdracht dé belichaming van Nederlandse identiteit, dus eigenlijk zijn die felle kleuren heel erg Nederlands. Het heeft er dus mee te maken dat nationale identiteit een veranderlijk concept is; verandering van gebruiken, tradities en verhalen door de jaren heen."

Collega-onderzoeker Felix von Maltzahn kwam vorig jaar tot een soortgelijke conclusie. Ook hij zag niet één duidelijk Nederlands modebeeld, maar wel een gemeenschappelijk aspect: de fietsfactor. Achter de gebruikte materialen of ontwerpen zit volgens hem altijd een functioneel en comfortabel aspect. Het mag mooi zijn, maar we moeten er vooral mee op de fiets kunnen stappen.

Feitsma onderzocht de kledingstijl van ons land aan de hand van vijf clichés. Of zoals zij ze zelf noemt: modemythes. Hiermee bedoelt ze 'gewoonten' die maar voor een kleine groep gelden. Bijvoorbeeld: 'We dragen allemaal sobere kleding' of 'Alle Nederlanders hebben een nuchtere kijk op mode'.

Er is ook een nieuwe modemythe in de maak, meent Feitsma. 'Nederland jeansland'. Alle kenners op het gebied van spijkerstof zouden in Amsterdam gevestigd zijn en hup: plots is Amsterdam gebombardeerd tot de hoofdstad van de spijkerbroek. Maar het is de vraag of dat label terecht is. Want feitelijk is er niets veranderd.

Volgens Feitsma geldt in de mode vaak de sociale constructie: een groep benoemt een trend, mensen zien het op straat en daarna is het waarheid.

Tijdens haar onderzoek deed Feitsma zelfs een grappige bijvangst. "Hoewel ik erachter kwam dat de Nederlandse mode-identiteit niet bestaat, merkte ik dat ik me soms in kleding wel vreselijk Nederlands kan voelen. Blijkbaar zijn die ideeën van nationaliteit onbewust heel sterk verankerd."

undefined