Plaats oudere mensen niet aan de rand van de samenleving

I am 140 years old”, zei Kofi met een grijns van oor tot oor tegen onze collega die veldwerk deed in Noord-Ghana. Deze dorpsoudste had ongetwijfeld een respectabele leeftijd bereikt, maar dit leek toch wat ruim ingeschat. Feit is dat ouderen in Ghana er gerust een paar jaartjes bij jokken.

Ouderdom wordt er geassocieerd met wijsheid en in plattelandsgemeenschappen genieten de alleroudsten respect, aanzien en status. In Nederland liften en botoxen we liever wat jaartjes weg. Als je aan mensen in het Westen vraagt wat ze het liefste willen als ze oud worden, dan is het antwoord ook vaak: jong blijven.

Uit een recente inventarisatie van studies in binnen- en buitenland naar de beeldvorming over ouderen, komt een opvallend zwart-witbeeld naar voren. We vinden ouderen ofwel warm en wijs, ofwel zwak en zielig. Een harde tweedeling die ook in de verkiezingsretoriek weerklinkt: het gaat enerzijds over ouderen als koopkrachtige profiteurs en anderzijds over ouderen als kostenposten of slachtoffers. En vooral over de meest kwetsbare mensen in onze verpleeghuizen.

Onschatbare waarde

Je hoort weinig over de grote groep ouderen die met hun ervaringen, vrijwilligerswerk en mantelzorg van onschatbare waarde zijn voor onze samenleving. De tweedeling doet ook geen recht aan de werkelijkheid. Elk ouder wordend mens krijgt te maken met slijtage van het lijf, maar dit hoeft op geen enkele wijze te betekenen dat iemand met beperkingen de samenleving niets meer te bieden heeft. We ontmoeten voortdurend inspirerende mensen, jong én stokoud, die bewijzen dat vitaliteit en veerkracht los staan van iemands gezondheid en kalenderleeftijd.

Hoe kunnen we die beeldvorming positiever kleuren? Daar is ook internationaal nog weinig onderzoek naar gedaan, maar over één ding lijkt de wetenschap het eens: diepgaand, persoonlijk contact is de meest effectieve interventie om wederzijds begrip en waardering te vergroten. Het is dus zaak om vol in te zetten op ontmoetingen tussen jong en oud.

Gelukkig zijn er talloze Nederlandse (burger)initiatieven die het contact tussen generaties bevorderen. Zoals Levensles, waarin scholieren en ouderen samen met een frisse blik kijken naar (het werken in de) ouderenzorg. Of Act Your Age, dat jong en oud samenbrengt op de dansvloer. Ali B doet hetzelfde in ‘Op Volle Toeren’, met jonge rappers en door de wol geverfde Nederlandstalige artiesten.

Er zijn ook steeds meer vernieuwende woonvormen, zoals de studenten die op kamers wonen in woonzorgcentrum Humanitas in Deventer en woongemeenschap Eikpunt in Lent, met meerdere generaties onder één dak.

Opbloeien

Dit soort initiatieven verdienen alle steun van overheidswege: breng jong en oud bijeen en laat hun talenten en mogelijkheden opbloeien. Zorg daarnaast dat die ontmoetingen als vanzelf ontstaan, door bijvoorbeeld nieuwe wijken in te richten op contact tussen buurtbewoners.

Plaats jonge en oudere mensen niet aan de rand van de samenleving, zoals zo vaak is gebeurd met ‘aanleunwoningen’, verzorgingshuizen en studentenwoningen. Maak parken vriendelijk voor jong én oud en creëer ontmoetingsplekken zoals een kinderdagverblijf in een woonzorgcentrum of buurthuis.

Neem ook belemmeringen weg voor oudere mensen die maatschappelijk actief willen blijven, betaald of onbetaald. Geef hun alle kansen om tot op hoge leeftijd midden in de gemeenschap te staan. Dit schept ook kansen voor de samenleving als geheel, want veel wijsheid, kennis en ervaring blijven nu onbenut. Laten we ernaar streven dat we er in Nederland straks trots een paar jaartjes bij jokken in plaats van de eeuwige jeugd na te streven.

De derde kamer

De Derde Kamer geeft stem aan burgerbewegingen die het heft in eigen hand hebben genomen voor een betere samenleving. In dit virtuele parlement van Trouw doen ze vast voorstellen aan de nieuwe Tweede Kamer en het aankomend kabinet. Vandaag: ILC Nederland

ILC Nederland

De vergrijzing verzilveren, dat was het doel van ILC Nederland bij haar start in 2006. Het burgerinitiatief maakt deel uit van de International Longevity Centre Global Alliance. De afdelingen in de deelnemende landen, in Nederland gehuisvest bij kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing, werken zowel zelfstandig als gezamenlijk aan het doel om mensen tijdig te laten nadenken over actief en gezond ouder worden, met een grotere keuzevrijheid en zelfredzaamheid.