Analyse
Per vak afrekenen is cadeautje dat niet bij iedereen goed valt
Studenten bezetten dit voorjaar het Maagdenhuis van de Universiteit van Amsterdam, en uitgerekend vanuit datzelfde historische pand delen universiteitsbestuurders nu een kerstcadeautje uit aan de boze studenten. Ze mogen per vak gaan afrekenen. De Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) is er blij mee, de actievoerders niet. Wat schieten studenten met deze keuzevrijheid op?
Duizend studenten aan de Amsterdamse universiteit en hogeschool mogen in het studiejaar 2016-2017 gaan 'flexstuderen'. Ze hoeven niet meer de volledige 1951 euro aan collegegeld per jaar te betalen, maar mogen afrekenen per vak.
De Universiteit en Hogeschool van Amsterdam (UvA en HvA) presenteren het als een oplossing voor de student die zich graag naast zijn studie wil ontplooien in werk, bestuurservaring of stages. Politici van de VVD en PvdA bedachten de pilot, samen met de LSVb.
"We herkennen dat er bij onze studenten behoefte is om hun studie te combineren met activiteiten als zorg, werk of een eigen bedrijf, of studie bij andere instellingen", aldus rector magnificus Dymph van den Boom van de UvA. "De manier waarop de overheid de student op dit moment laat betalen en het hoger onderwijs financiert, past daar niet goed bij. Deze pilot biedt studenten meer mogelijkheden, meer flexibiliteit."
'Summum van rendementsdenken'
Maar zelfs uit dit feestdoosje dreigt het meest gevreesde duveltje te springen: het verwijt van 'rendementsdenken'. Actievoerders in het Maagdenhuis streden ertegen, en universiteitsbestuurders willen er niet van beschuldigd worden. Toch noemt bijvoorbeeld D66 dit flexstuderen 'het summum van rendementsdenken'.
Ook andere oppositiepartijen vrezen dat als studenten zich niet meer inschrijven voor een lesprogramma van een jaar, maar alleen nog voor losse vakken, eens te meer zal blijken welke vakken goed 'renderen' en welke niet. Ze spreken smalend over 'vermarkting' van de universiteit en vrezen voor een 'supermarktmodel' waarbij studenten kunnen shoppen in de vakken die ze leuk vinden.
Want zijn studenten in staat om te kiezen (en te betalen) voor vakken die misschien niet meteen leiden tot een goede baan, maar tot algemene vorming? Zullen ze moeilijke vakken niet liever inwisselen voor eenvoudige?
De UvA en Hva willen dat ondervangen door ook flexstudenten het reguliere opleidingsprogramma te laten doorlopen, waarbij vakken in een bepaalde volgorde moeten worden behaald. En studenten krijgen ook in het nieuwe systeem alleen een diploma als ze álle vakken hebben gevolgd. Maar dan dient zich weer een nieuwe vraag aan: hoe vrij zijn flexstudenten dan eigenlijk in de keuze voor een vak en het moment van volgen?
Nog meer kritiek
De UvA rekent per vak straks bovendien 15 procent aan administratiekosten, die betaald moeten worden door de studenten. Pas als ze minder dan 80 procent van het jaarlijkse lesprogramma volgen, is het echt 'rendabel' om per vak af te rekenen. En wie in een studiejaar zakt voor een vak, moet een volgend studiejaar opnieuw betalen.
De Maagdenhuis-actievoerders sluiten zich aan bij de kritiek van de oppositie in de Tweede Kamer. Actiegroep De Nieuwe Universiteit noemt het plan 'rendementsdenken 2.0'. Ook de Amsterdamse studentenbond Asva is kritisch: de bond is bang dat het experiment de onderwijskwaliteit niet ten goede komt.
Maar de LSVb blijft erbij: meer keuzevrijheid past bij de moderne tijd. "Er komen steeds meer studenten die de studie op hun eigen manier willen inrichten", aldus voorzitter Stefan Wirken. Dat studenten dan weer langer over hun studie gaan doen vindt de bond geen schande, zeker niet als zij zich daardoor breder kunnen ontwikkelen. Niet het vermaledijde rendementsdenken, maar keuzevrijheid staat bij de bond nu bovenaan het lijstje, en daarvan ziet de LSVB voldoende terug in deze proef.
