Paus: christenen zijn verplicht voor het milieu te strijden

Eindelijk is-ie er: Laudato si (Geprezen zijt Gij), de milieuencycliek van paus Franciscus. Centrale boodschap: het opwarmen van de aarde en de gewetenloze uitbuiting van de natuurlijke reserves bedreigen de toekomst van onze planeet.

Dat is volgens Franciscus vooral de schuld van de mens zelf. Hij pleit voor een wereldwijde ecologische bekering die het verval van onze aarde een halt moet toe roepen.

Helemaal verrassend is het allemaal niet meer. De belangrijkste uitspraken van de encycliek gingen de afgelopen dagen al de wereld rond. Een Italiaans weekblad zette het pauselijk document ruim voor het verlopen van het embargo integraal online. Dit tot grote woede van het Vaticaan, dat benadrukte dat het hierbij niet om de definitie versie ging. Inmiddels blijkt dat beide versies identiek zijn.

Wat staat erin?
Het is een lijvig document dat bijna tweehonderd pagina's telt. De paus begint met een uitgebreide beschrijving van de huidige ecologische crisis. Watervervuiling, biodiversiteit en het verdwijnen van de bossen, het komt allemaal langs.

Vervolgens schetst hij hoe de Bijbel christenen verplicht om voor een beter milieu te strijden en noemt hij het technologisch denken van de moderne mens als grootste oorzaak van de klimaatproblemen. De paus wijst nadrukkelijk naar de grote industrielanden als hoofdveroorzakers van de milieucrisis.

Het hart van de encycliek is een hartstochtelijk pleidooi voor wat de paus een 'integrale ecologie' noemt. Hoe we de natuur behandelen heeft ook gevolgen voor hoe we met onze medemens omgaan. Wie opkomt voor het milieu, kan niet tegelijkertijd abortus goedkeuren. Alles heeft met elkaar te maken.

Wat staat er niet in?
Zoek niet te veel naar concrete voorstellen, want die staan er nauwelijks in de encycliek. Wel pleit Franciscus ervoor om het gebruik van fossiele brandstoffen "geleidelijk en zonder treuzelen" stop te zetten. Verder doet hij een oproep geen milieuvervuilende producten te kopen. Dat is een prima manier om producenten onder druk te zetten hun leven te beteren. Een paus die oproept tot een consumentenboycot, dat hadden we nog niet gezien.

Voor wie is het bedoeld?
De paus benadrukt dat zijn klimaatstuk iedereen op deze planeet aangaat. Dus niet alleen katholieken. De timing van de publicatie is overigens geen toeval. Eind van dit jaar wordt in Parijs een klimaattop van de Verenigde Naties gehouden en Franciscus wil duidelijk laten weten hoe de kerk erover denkt. Of dat nou weerstand oproept of niet.

Afgelopen maanden lag de paus onder vuur van Amerikaanse klimaatsceptici, die vooral kritiek hebben op het feit dat de paus de mens aanwijst als hoofdschuldige van alle milieuellende. De encycliek speelt inmiddels zelfs een rol in de Amerikaanse presidentverkiezingen.

De Republikeinse kandidaten Rick Santorum en Jeb Bush - allebei belijdend katholiek - zijn tegenstander van strengere milieuregels voor bedrijven en lieten weten zich niets van de paus op dit gebied aan te trekken. "Ik ga als het om mijn standpunten over de economie gaat niet af op wat priesters, kardinalen en en de paus zeggen", zei Bush op een verkiezingsbijeenkomst.

De vraag is nu of de Amerikaanse bisschoppen katholieke politici als Bush en Santorum ter verantwoording gaan roepen als ze niet het standpunt van de kerk uitdragen, zoals ze dat in het verleden wel deden als het ging om abortus of stamcellenonderzoek.

Is het allemaal nieuw?
Bepaald niet. Overigens is Franciscus de eerste om dat toe te geven. Zijn voorganger Benedictus XVI, de paus die zonnepanelen in het Vaticaan liet installeren, wordt uitgebreid geciteerd. Misschien komt hem nog het meest de eretitel van groene paus toe.

Maar net als op ander gebieden is Franciscus als het om het klimaat gaat duidelijker in zijn taalgebruiker en daardoor effectiever dan de Duitse paus.

Bijkomend voordeel: het instituut encycliek is helemaal terug van weggeweest.