Paul Polman, duurzaamheidspaus van Unilever, maakt plaats na tumultueus jaar

Polman staat Jope de eerste zes maanden van 2019 nog bij als adviseur. De 54-jarige Schot Jope geeft sinds september 2014 leiding aan de bedrijfstak schoonheids- en verzorgingsproducten, met merken als Axe, Vaseline en Prodent. In het geruchtencircuit ging zijn naam al rond als opvolger van Polman.

Hoe anders was Polmans eigen start aan de top van de multinational. Als eind 2008 bekend wordt dat Paul Polman topman van Unilever wordt, wekt dat opzien. De grote Nederlands-Britse producent van voedingsmiddelen (Knorr), zeep, shampoo (Dove, Axe), ijs (Ben & Jerry’s), thee (Lipton), margarine (Blue Band), rookworst (Unox), pindakaas (Calvé), wasmiddelen (Omo) en van nog veel meer pleegt zijn chefs uit de eigen gelederen te betrekken. Polman was de eerste uitzondering op die regel sinds Unilever op 1 januari 1930 ontstond.

Polman komt van Nestlé en heeft daarvoor, van 1979 tot 2006, voor die andere grote concurrent van Unilever gewerkt: Procter & Gamble. Polman, die uit Twente komt en in zijn jeugd overwoog om priester en later dokter te worden, is nog niet bij Unilever binnen of hij schaft de kwartaalrapportages af. Grote, mondiaal opererende bedrijven plegen hun aandeelhouders eens per kwartaal op de hoogte te brengen van hun bedrijfsresultaten. Polman heeft daar maling aan. Korte-termijnpublicaties leiden af van waar het om gaat, vindt hij: de lange termijn.

Polman maakt de tongen los en dat zal hij, in de tien jaar dat hij Unilever leidt, blijven doen. Na zijn komst formuleert hij een pittig doel: de omzet moet omhoog van 40 miljard (2008) naar 80 miljard euro (2020). Later komt daar een minstens zo opvallend doel bij. Unilever wil zijn belasting van het milieu halveren.

Duurzaamheidspaus

Meer produceren, minder vervuilen. Polman gelooft er heilig in en zal die boodschap met verve en overtuigingskracht prediken. Dat levert hem lof op (en hoge posities op de Duurzame 100-lijst die Trouw elk jaar opmaakt). Hij steekt zijn nek uit en ver ook, vinden zijn bewonderaars. Hij wordt ‘de paus van de duurzaamheid’ genoemd en ‘de Bono van het bedrijfsleven’, naar Bono, zanger van de Ierse band U2 die ook het beste met de wereld voor heeft.

Kritiek krijgt hij ook. Zijn Polman en Unilever zo duurzaam als ze beweren? Lang niet altijd is duidelijk waar Unilevers duurzaamheidsprincipes ophouden en Unilevers marketing begint – of andersom.

Unilever licht zichzelf door en kijkt waar het duurzamer kan produceren. Dat vraagt het bedrijf ook van zijn leveranciers. Unilever bespaart op energie, op afval en probeert duurzamer producten te ontwerpen. Zo lanceert de Brits-Nederlandse bedrijf het Sustainable Living Plan dat de levens van 1 miljard mensen moet verbeteren. Honderden miljoenen kinderen in arme landen leren, op instigatie van Unilever, hun handen drie keer per dag met zeep te wassen.

Unilever spant zich in voor verduurzaming van de palmoliesector. Palmolie zit in tal van consumentenproducten. De palmen waar de olie uit gewonnen wordt, groeien op enorme plantages die staan op plekken waar ooit bos was. Unilever wil ontbossing tegengaan en komen tot duurzamer teelt van palmen.

Omzet stijgt

Ondertussen verkoopt Unilever ook gewoon producten en dat loopt vanaf 2009 best lekker. Unilevers omzet stijgt. Niet zo zeer in de VS en Europa waar de markten aardig verzadigd zijn en de concurrentie fors is. Wel in opkomende markten, waar Unilever bijna 60 procent van zijn omzet behaalt.

De 80 miljard omzet die Polman beloofde, komt er niet. Maar Polman doet dan ook geen grote overnames. Unilever koopt geregeld bedrijven op, maar dan relatief kleine die luxe producten voor de persoonlijke verzorging maken. Daar zitten de prettigste winstmarges. Onder Polman verluxt Unilever geleidelijk. In 2016 draait Unilever een omzet van 52,7 miljard euro, 30 procent meer dan in 2008. De winst is procentueel nog sterker gestegen. Het dividend is ook omhoog gegaan, aandeelhouders hebben weinig te klagen.

Of toch wel? In februari 2017 ligt er opeens een bod op Unilever van 143 miljard euro. Polman verwerpt het bod van het Amerikaanse Kraft Heinz, maar aandeelhouders morren: Unilevers winst moet omhoog en de aandeelhouders moeten de watten krijgen die ze verdienen. Unilever reageert: het dividend gaat omhoog, er wordt bezuinigd en gereorganiseerd en het koopt voor 11 miljard euro eigen aandelen in.

De margarinepoot, zeg maar de oertak van Unilever, wordt verkocht, een plan dat Unilever al langer had. De opbrengst daarvan gaat naar de aandeelhouders. Het zijn plannen die niet des Polmans ogen. Later zal hij beamen dat hij niet gelukkig was met de inkoop van eigen aandelen.

Dividendbelasting

Zijn laatste jaar bij Unilever staat, in Nederland althans, in het teken van de afschaffing van de dividendbelasting. Op instigatie van Unilever wurmt premier Rutte dat plan in het regeerakkoord. Rutte krijgt ladingen kritiek en delft het onderspit als Britse aandeelhouders Unilevers plan torpederen om zijn hoofdkantoor in Rotterdam te vestigen. Om dat kantoor naar Rotterdam te trekken, was de afschaffing juist bedoeld. Polman toont zich een slecht verliezer. Hij geeft de media en de politiek de schuld van zijn en Rutte’s nederlaag.

Die reactie is dan weer wel des Polmans. “Ik word makkelijk boos op mensen die niet met me meegaan, lui zijn of weinig waarde hechten aan bepaalde dingen”, zei hij ooit over zichzelf. Ook zei hij: “Ik ben op de wereld om het verschil te maken. Voor anderen. Zo simpel is het.” Bewonderaars zullen zeggen dat hem dat als Unilever-topman is gelukt. Zijn critici zullen op z’n minst beamen dat hij daar zijn best voor heeft gedaan.

Voor Alan Jope, Polmans opvolger, ligt een gevoelig dossier klaar

De opvolger van Polman heet Alan Jope en hij komt, net als financieel directeur Graeme Pitkethly, uit Schotland. In tegenstelling tot Polman – die afkomstig was van Nestlé en jarenlang bij Procter & Gamble werkte – is Jope een Unileverman pur sang. Hij begon er in 1985 te werken.
Jope is 54 jaar en heeft sinds 2014 de leiding over de divisie ‘beauty and personal care’. Dat is met merken als Dove, Axe, Lux, Rexona, Vaseline en Sunsilk het grootste en het meest winstgevende onderdeel van Unilever. Het concern heeft daarnaast was- en schoonmaakmiddelen, voedingsmiddelen, thee en ijs in zijn omvangrijke productenpakket.
Jope werkte onder meer in Thailand, de Verenigde Staten, China, Rusland en was ook een tijd verantwoordelijk voor de verkopen van Unilever in Afrika en het Midden-Oosten. In China bezocht hij elke maand consumenten om te infomeren naar hun koopgedrag en hun gewoontes op het gebied van hygiëne.
Jope krijgt in elk geval te maken met een gevoelig dossier. Unilever wilde een Nederlands bedrijf worden met een hoofdkantoor in Rotterdam maar stuitte op een ‘nee’ van zijn Britse aandeelhouders. Of Jope het plan toch doorzet, moet nog blijken. Vraag is ook of Jope net zo fanatiek inzet op duurzaamheid als Polman deed en of hij Unilever in zijn huidige vorm intact laat.
Jope krijgt een basissalaris van 1,45 miljoen euro. Via allerlei bonussen, die zijn gekoppeld aan de resultaten van Unilever, kan dat echter een veelvoud van dat bedrag worden. Polman ontving vorig jaar zo’n 11 miljoen euro. Polman was tien jaar lang bestuursvoorzitter van Unilever. Zijn voorgangers Patrick Cescau (2005-2008), Antony Burgmans (1999-2005) en Morris Tabaksblat (1994-1999) zaten er een stuk korter. Polman stopt op 31 december als chef van Unilever, maar zal Jope nog een half jaar begeleiden.

Marjan Minnesma: Hij liep voor de troepen uit, ik geef hem een acht

(Vorig jaar nummer 1 op de lijst van de Trouw Duurzame 100; directeur Urgenda, een stichting die Nederland snel wil verduurzamen)

“Duurzaamheid staat hoog in het vaandel bij Unilever en dat blijft zo, ook na zijn vertrek. Daar heeft hij voor gezorgd. Hij heeft niet alleen het bedrijf doorgelicht, overal gekeken hoe het duurzamer kon, maar ook gekeken naar de hele productieketen. Waar zit de vervuiling? Waar zit de meeste CO₂-uitstoot? Een heel karwei want Unilever is een groot, ingewikkeld concern met veel verschillende producten en leveranciers. Unilever vraagt
ook aan zijn leveranciers of zij schoner kunnen werken en minder CO₂- uitstoten. Dat werkt.
Polman heeft zich, in invloedrijke groepen en internationale organisaties sterk gemaakt voor duurzaamheid. Met de leiders van Indonesië sprak hij over de ontbossing daar.
Ontbossing gaat hem aan zijn hart. Dan kan je zeggen: dat is management by speech. Maar onderschat niet die invloed van die speech, op mensen, maar ook op topmannen. Die kijken allemaal naar elkaar. Polman heeft hen aangesproken op onderwerpen als klimaat en duurzaamheid. Hij liep ver voor de troepen uit. Ik geef hem een acht.”

Marleen Janssen: Veel woorden, maar te weinig daden

(Lector Sustainable Finance and Accounting, Avans hogeschool)

“Polman een duurzaamheidspaus? Alsjeblieft niet zeg. Neem nou die afschaffing van de dividendbelasting die hij zo graag wilde. Als je staat voor duurzaamheid, voor een rechtvaardiger inkomensverdeling, dan staat die afschaffing daar toch haaks op. En als je zo’n plan voorstelt, heb je ook geen sterke antenne voor wat leeft in de maatschappij. Polman heeft geholpen bij het formuleren van 17 milieudoelstellingen voor de Verenigde Naties. Daar heeft-ie zich mee onderscheiden.
Polman praatte veel over duurzaamheid maar heeft weinig waar gemaakt. 60 procent van Unilevers producten is niet duurzaam. Een supermarktconcern als het Britse Iceland gebruikt geen palmolie meer en doet eenmalig gebruikt plastic in de ban. Kijk, dat zijn grote stappen. Die neemt Unilever niet.
Unilever komt wel vooruit, doet stapjes, maar niet genoeg. En dat terwijl Unilever het idee heeft dat winst maken en duurzaamheid kunnen samengaan. Dat deel ik. Maar als je moeite hebt je duurzaamheidsdoelen te halen, dan moet je een minder grote mond opzetten. Dan moet je meer aan het werk.”

Lees ook:

Waarom Unilever toch niet verhuist

Het hoofdkantoor van Unilever kwam toch niet naar Nederland. De multinational houdt twee hoofdkantoren, blijft Nederlands én Brits. Acht vragen en antwoorden over het debacle.

Unilever-baas heeft spijt – of iets wat daarop lijkt

Paul Polman, topman van Unilever, hekelde beleggers en analisten. Eerder verwende hij die juist. Hoe kan dat?

Kabinet, laat je niet gijzelen door aandeelhouders van Shell en Unilever

Het kabinet heeft zich bijna laten gijzelen door de Britse aandeelhouders van de twee Nederlands-Britse multinationals, Shell en Unilever.