Een ziekenhuis sluiten is niet niks. Bestuursvoorzitter Paul Doop van het Haaglanden Medisch Centrum deed het toch. Donderdag neemt hij afscheid. De laatste maanden stonden in het teken van de sluiting van Bronovo.
Natuurlijk gaat het in zijn afscheidsinterview over Bronovo, het bekende ziekenhuis in Den Haag dat over drie tot vijf jaar sluit. Als bestuursvoorzitter van Haaglanden Medisch Centrum (HMC), waar Bronovo toe behoort, is de 63-jarige Paul Doop de man van de sluiting. Ja, die sluiting doet ook hem pijn. Bronovo is ook zijn ziekenhuis. Zijn kinderen zijn er geboren, en zijn kleinzoon. Tegelijkertijd is hij trots. Het was een ‘dappere’ beslissing om te sluiten, ‘die we als ziekenhuisorganisatie met elkaar hebben genomen’.
In zijn kantoor op de veertiende verdieping van het Westeindeziekenhuis, het hoofdziekenhuis van het HMC, ligt een boek over de geschiedenis van Bronovo. In de hoek staat een leeg presentatiebord. Doop stapt over naar de Nederlandse Publieke Omroep waar hij onder meer verantwoordelijk wordt voor de financiën.
Anderhalve eeuw
Vijf jaar heeft Doop gewerkt in het HMC. Zelfs in die korte tijd zag hij de ziekenhuiszorg veranderen. Dat is ook precies de reden waarom Bronovo na ruim anderhalve eeuw gaat sluiten. “We wisten wat er los zou komen aan emoties”, zegt Doop. “Maar de artsen, cliëntenraad, ondernemingsraad en bestuur zeiden toch: we gaan het doen. Wat helpt, is dat we weten dat de goede zorg van Bronovo behouden blijft. Op termijn nemen we afscheid van een gebouw, maar de mensen blijven.”
Zoals verwacht kwamen er inderdaad de nodige emoties los. Vanuit de wijk Benoordenhout, waar de kliniek ligt. Vanuit de raad van bestuur van het HMC zelf ook, want niet iedereen was het eens met de beslissing. Een van de leden van de raad, voormalig Bronovo-directeur Renée Barge, stapte zelfs op. Kritiek was er vanuit landelijke en lokale politieke partijen. Weer een sluiting van een ziekenhuis als gevolg van de marktwerking, zo reageerden zij verontwaardigd. Want even daarvoor waren de IJsselmeerziekenhuizen en het Slotervaartziekenhuis failliet verklaard.
Dat was een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Maar, zegt Doop, Slotervaart en Bronovo mag je niet in één adem noemen. Slotervaart was failliet, het personeel liep er weg, de kwaliteit van de zorg liep gevaar. In het HMC en daarmee ook Bronovo niets van dit alles. Het HMC is financieel gezond. Waarom dan toch Bronovo sluiten?
Leeg
“We hadden nog een paar jaar door kunnen gaan”, zegt Doop, “maar we zagen dat het ziekenhuis voor een derde tot de helft leeg stond. En vol zal het niet meer worden. Er zit geen toekomst meer in de ziekenhuiszorg in de traditionele zin. Steeds meer zorg wordt op maat dichtbij de patiënt geleverd.”
Vijf jaar geleden, toen Doop begon bij het HMC, was dat nog anders. Toen werd de fusie voorbereid tussen Bronovo, het Westeindeziekenhuis en Antoniushove in Leidschendam die nu samen het HMC vormen. Er werd in die tijd nog overwogen om de dagbehandeling in het oncologisch centrum van Antoniushove uit te breiden. Dat hoeft niet meer. Het aantal mensen met kanker neemt weliswaar niet af, maar chemo gebeurt tegenwoordig in meer gevallen gewoon thuis.
Meer dagbehandelingen
“Ziekenhuizen zijn een instrument om goede zorg te verlenen”, zegt Doop. “Maar dat instrument verandert. Patiënten komen minder snel naar het ziekenhuis, ze verblijven er minder lang omdat het aantal dagbehandelingen toeneemt. Sluiting van een van de ziekenhuizen was onvermijdelijk omdat we nauwelijks personeel hebben om de juiste zorg op drie locaties te bieden.”
Daarom ook is vorig jaar zomer de intensive care-afdeling in Bronovo gesloten. “Bij Bronovo was die afdeling nagenoeg leeg, daar lagen geen patiënten. Maar er was wel personeel. Zij waren ook niet blij, omdat ze in Bronovo hun vak niet goed konden bijhouden. Dat personeel hebben we naar het Westeinde gehaald, waar we hen hard nodig hebben.”
Kortom, stelt Doop, de keuze om Bronovo te sluiten is een keuze om de zorg te verbeteren. Dat kan beter als de middelen over twee in plaats van over drie ziekenhuizen worden verdeeld.
Diaconessen
Vanuit zijn kantoor kijkt Doop uit over de stad Den Haag en de wijken waar de patiënten vandaan komen. Hij wijst naar plekken waar de kloosters hebben gestaan. Die spelen een belangrijke rol in de geschiedenis van het fusieziekenhuis. Bronovo is opgericht door de diaconessen. Er is nog altijd een zuster in leven die in het ziekenhuis heeft gewerkt, zuster Willy. “De diaconessen zijn een icoon, een begrip”, zegt Doop. Op feestelijke dagen kwamen ze nog langs. En al staat het nergens geschreven, Doop moet voordat hij vertrekt toch even langs bij zuster Willy om zich af te melden als bestuursvoorzitter.
Er zijn parallellen te trekken in de manier waarop de diaconessen vroeger zorgden en de beweging die de zorg nu maakt. “De zusters zijn niet in de ziekenhuizen begonnen”, zegt Doop. “Zij zijn naar de mensen toe gegaan. De levensomstandigheden waren toen erg ongezond, met vervuild drinkwater en andere onhygiënische toestanden. De zusters kwamen helpen en voorlichting geven. Om de zieken op te vangen, richtten ze ziekenzalen op. En toen pas kwamen de dokters.”
De zorg bij de mensen thuis dus, met voorlichting en een passende behandeling. Dat is precies de beweging die ook nu gaande is en waardoor ziekenhuizen minder patiënten hebben. Huisartsen, thuiszorgorganisaties en de gemeenten praten samen met het HMC en inwoners van de wijken over hoe ze de beste zorg kunnen bieden. Dat gebeurt aan zogeheten dialoogtafels waar per bijeenkomst vijftig tot zestig wijkbewoners op afkomen. Vanuit de dialoogtafels kunnen ook initiatieven ontstaan om gezamenlijk meer te doen aan preventie, om gezonder te leven dus, net als de diaconessen ooit deden. Dat gaat verder dan gezonder eten en meer bewegen. “Stel dat je in de Schilderswijk begint met plannen voor schuldsanering, dan kan je daarmee veel meer gezondheidswinst boeken dan met welke andere maatregel ook.”
Anderhalve lijn
Zorg in de wijk is een onderwerp dat geregeld terugkeert als Doop praat over de toekomst van de zorg en de sluiting van het Bronovo. Dat belang van ‘zorg op de juiste plek’ leeft volgens hem ook bij de medisch specialisten. Zij zoeken actief contact met de artsen in de wijk.
Opnieuw wijst Doop uit het raam, naar een plek aan de rand van de Schilderswijk. “Daar staat een grote huisartsenpost, met zo’n tien huisartsen. Zij hebben praktijkondersteuners voor patiënten met psychosociale problemen of vaatproblemen. De radioloog komt er een paar keer per maand om ingewikkelde echo’s te maken en samen met de huisarts te beoordelen. De orthopedisch chirurg komt langs. De huisarts verzamelt dan een aantal patiënten met knie-, heup- of andere klachten. De orthopeed en de huisarts nemen dan samen de patiënten door. De gedachte was dat de orthopedisch chirurg ongeveer 30 procent alsnog op zijn spreekuur in het ziekenhuis zou zien. Dat is uiteindelijk nog geen 5 procent.”
De huisartsen horen tot de zogeheten eerstelijnszorg. De medisch specialisten zijn de tweede lijn. HMC probeert zoveel mogelijk tussen die eerste en tweede lijn in te gaan zitten. Dat heet in jargon anderhalvelijnszorg. De praktijk met de tien huisartsen is daar een voorbeeld van.
“Onze medisch specialisten zijn actief bezig verbinding te leggen met huisartsen. Ik heb ook in een ander ziekenhuis gewerkt. Daar ging het er anders aan toe. Ik vroeg eens aan een specialist: ‘Heb je de huisarts gebeld?’ ‘Nee, sorry Paul, de huisarts belt mij’, zei hij. Die houding vind je hier niet. Er zijn een voorhoede en een peloton die echt een andere kant op willen en meer willen samenwerken in de wijk.”
Als huisartsenposten een deel van de patiënten overnemen, houdt het ziekenhuis tijd en geld over voor de patiënten met complexere aandoeningen. De hoogrisicozorg noemt Doop dat. “Vaak zijn dat oudere patiënten met meerdere aandoeningen.”
Geld
Dat de ziekenhuiszorg verandert, heeft te maken met geld. Of beter, gebrek aan geld. In zogeheten hoofdlijnenakkoorden is een nullijn afgesproken: de zorguitgaven mogen niet meer stijgen. Maar dat is lastig als het aantal patiënten met meerdere, complexe aandoeningen groeit. Nederland vergrijst en ouderen bereiken steeds hogere leeftijden, omdat er medisch meer mogelijk is.
“Natuurlijk heeft de nullijn gevolgen. Dat heb ik politici ook gezegd toen ze geschrokken reageerden op de sluiting van Bronovo. Als je meer hoogrisicopatiënten opvangt, met complexere aandoeningen, kunnen we niet op dezelfde voet doorgaan. We verrichten nu minder operaties, maar we hebben evenveel operatietijd nodig. Dat komt omdat ingrepen ingewikkelder zijn en langer duren.”
Ook ziet Doop voordelen aan de nullijn. Als er geld genoeg was, was er minder reden te innoveren. “Ik ben er van overtuigd dat een plafond helpt. Mensen gaan zich ernaar gedragen. Je moet keuzes maken.”
Beroerte
Veel van wat Doop in vijf jaar tijd heeft zien veranderen, heeft te maken met medische wetenschap en medicatie. “Een paar weken geleden liep ik mee op de afdeling neurologie. Toen zei een verpleegkundige: ‘Paul, als je vijf of tien jaar geleden op de neurocare-afdeling liep, lagen mensen er slechter bij na een beroerte of herseninfarct’. Het duurde langer voor spraak of motoriek terugkwam. Als mensen nu met een hersenbloeding op de spoedeisende hulp binnenkomen, belanden ze direct op tafel en staat de CT-scanner met personeel erbij. Er is een team van anesthesiologen en een interventieradioloog en ondersteuners. Mensen met een hersenbloeding worden sneller behandeld. Dat levert gezondheidswinst op.”
De veranderingen zijn nog in volle gang. Er zijn gesprekken gaande met verzekeraars over nieuwe financieringsmodellen, omdat de laagcomplexe zorg uit het ziekenhuis verdwijnt en alleen de hoogcomplexe overblijft. In de wijken is het HMC nog niet uitgepraat en de sluiting van Bronovo is nog maar net begonnen. Toch vertrekt Doop. Waarom het karwei niet afgemaakt? De vertrekkend bestuursvoorzitter vindt het vooral belangrijk dat de beweging is ingezet.
“Het is aan anderen om het lege presentatiebord vol te schrijven met ideeën hoe verder te gaan. Ik hoef er niets meer op te zetten: de mensen hier weten wat hun te doen staat.”
Bronovo: bekend van de koninklijke familie
De geschiedenis van Bronovo begint in 1865 met de oprichting van de Haagsche Diaconessen-Inrichting. In 1879 wordt het eerste ziekenhuis geopend. Bekend is Bronovo van de koninklijke geboortes. Zo kwamen de drie kinderen van koning Willem-Alexander en koningin Máxima er allemaal ter wereld. Willem-Alexander zelf niet: hij werd geboren in Utrecht, net als zijn overleden broer Friso. Van de koninklijke familie hebben zowel Juliana, Beatrix, prins Claus als Willem-Alexander in het ziekenhuis gelegen.
Tekort aan spoedhulp?
‘Nieuwsuur’ onthulde deze week dat er op de spoedeisende hulp in het Leids Universitair Medisch Centrum grote problemen zijn. De spoedpost kan de toeloop van patiënten niet meer aan. Dat zou erger worden als op 1 juli de SEH in Bronovo sluit.
Het HMC laat weten dat het de afgelopen maanden in het regionaal overleg acute zorg met alle zorgaanbieders in de regio heeft gesproken. “De conclusie van dit overleg is dat de goede spoedzorg voor de regio is geborgd en dat er geen witte vlekken zijn. Vanzelfsprekend houden we de situatie nauwlettend in de gaten.” Het HMC denkt de sluiting van de acute hulppost op te kunnen vangen door de capaciteit in HMC Westeinde uit te breiden.
Voor bewoners van Den Haag Noord en Wassenaar, die straks naar Leiden zouden gaan, is de huisartsenpost in HMC Antoniushove in Leidschendam ook een alternatief.
Lees ook:
Sluiting Bronovo onvergelijkbaar met Slotervaart en IJsselmeerziekenhuizen
Al wil het bestuur zelf pas op 24 januari zekerheid geven, het lijkt wel vast te staan dat het Bronovo-ziekenhuis in Den Haag over een paar jaar sluit. Daarmee verdwijnt opnieuw een groot algemeen ziekenhuis uit een stad.
Ook de roemrijke geschiedenis kan het Bronovo niet redden
Haaglanden Medisch Centrum zet zijn kaarten op het Westeinde als topklinisch ziekenhuis en Antoniushove voor oncologie.
