Pas op met een nieuwe ronde embryo-knutselen

Het Britse Lagerhuis heeft ingestemd met het vervaardigen van embryo's uit drie personen. De ingreep vervangt een piepklein deel van het DNA van de moeder door dat van een donormoeder. Daarmee moeten kinderen zijn gevrijwaard van ernstige overerfbare mitochondriale aandoeningen die de moeder anders zou overdragen.

De kinderwens van de ouders is invoelbaar. Dat zij hun kinderen willen vrijwaren van ernstige ziekten oogt nobel. Uit perspectief van medemenselijkheid lijken de voorstanders van dergelijke ontwikkelingen dan ook het gelijk aan hun zijde te hebben.

Dat komt ook omdat rond deze positie een zweem hangt alsof het de enige is met echte argumenten. Ethische debatten zijn gepolariseerd tussen een religieus kamp dat zich beroept op een goddelijke wil, en een niet-religieus kamp dat zich beroept op rationele argumenten en medemenselijkheid.

Dat maakt het lastig van gedachten wisselen. Men gelooft in de goddelijke wil of niet. En wat de rationele argumenten betreft: een eerste vraag is of we alleen op basis daarvan met elkaar kunnen spreken. Is bijvoorbeeld respect zoals we dat tonen voor een dood menselijk lichaam rationeel te beargumenteren? Ten tweede hoef je niet lang door te vragen voor ook de rationele rechtvaardiging van het 'mensverbeteringsstandpunt' vervalt. Het blijkt gegrond in ideeën over medemenselijkheid.

Uitvinders
Over die medemenselijkheid moeten we dus met elkaar van gedachten wisselen. Inzake de 'baby uit drie ouders' is onduidelijk wat de lichamelijke bijwerkingen van de interventie kunnen zijn. Sommigen vrezen voor kanker of vroegtijdig ouder worden. In hoeverre oefenen de uitvinders van de techniek daarmee ook een gewaagde invloed uit op nog latere generaties? En wat betekent het persoonlijk voor een kind als het biologisch niet volledig de spruit is van twee ouders? De wijze waarop de uitvinders een deel van de toekomstige mensheid onderwerpen aan hun techniek, lijkt dus niet zonder risico.

Ook los daarvan voelen velen schroom bij het knutselen aan embryo's die zullen uitgroeien tot mens. Michael Sandel heeft in zijn boekje 'The Case against Perfection' uiteengezet dat het leven als gave voorwaarde vormt voor onvoorwaardelijke ouderliefde.

De onvoorwaardelijkheid schuift naar de achtergrond als het kind niet een gave is voor de ouders als ontvangers, maar een project van hen en anderen als ontwerpers. Gaan we vérgaand aan het ongeboren lichaam sleutelen, dan verwordt het ouderlijk huis tot een oord waar kinderen worden geboetseerd naar de perfectie-eisen van maatschappij, economische rationaliteit en ouders.

Paal en perk
Tot dusverre hebben we een scherpe grens getrokken bij het experimenteren met embryo's die zullen uitgroeien tot mensen. Het signaal dat de Britse politiek afgeeft is evenwel dat dit geaccepteerd is. Er zijn echter goede redenen waarom juist de overheid daaraan paal en perk moet stellen. De meeste uitvinders van medische technieken zijn namelijk gefocust op lichamelijke processen en niet op de gevolgen van hun uitvindingen voor het menselijke leven en samenleven. Via sociale pressie vinden die technieken wel hun weg in de samenleving.

Wat gebeurt rond down-kinderen, illustreert welke richting dit opgaat. Sinds kort is met een eenvoudige bloedtest vast te stellen of een foetus het downsyndroom heeft. Ouders die desondanks een down-kind geboren laten worden, kunnen meewarig of nijdig worden aangekeken. "Wat doe je het kind aan? Hoe past zoiets bij een plezierig leven? Waarom zo'n maatschappelijke kostenpost op de wereld zetten?"

Mensen met het syndroom kunnen daardoor verdwijnen uit de werkelijkheid. Vergelijkbare patronen kunnen zich voordoen bij steeds trivialer aandoeningen, zodat een klein groepje uitvinders feitelijk dicteert welke menselijke eigenschappen wel en welke niet gewenst zijn. Is dat de medemenselijkheid die we nastreven?

Gerard Adelaar: politicoloog, actief binnen het CDA