Partijen zijn te extreem voor de gematigde kiezer

Daarmee tekent zich een interessant contrast af. Het gros van de kiezers die de internet-stemhulp Kieskompas invulden, bevindt zich redelijk in het centrum van het politieke landschap. Terwijl de politieke partijen deze verkiezingen juist meer dan ooit uit het gematigde midden verdwenen.

Uit de analyse van de verkiezingsprogramma's van de Amsterdamse politicoloog André Krouwel, bleek eerder dat de politieke partijen zich, vergeleken bij de laatste Kamerverkiezingen van twee jaar geleden, meer naar de uitersten van de twee assen waaruit het politieke landschap is opgetrokken, hebben begeven.

Eenzame D66
In het links-conservatieve kwadrant van dat landschap bevindt zich inmiddels geen enkele partij meer, anders dan in 2010, toen de ChristenUnie daar nog stond. De PvdA schoof vergeleken met twee jaar geleden naar links op en toont zich ook progressiever, terwijl de VVD een stuk naar rechts opschoof. In het progressief-conservatieve kwadrant neemt D66 een eenzame positie in.

Krouwel maakte op basis van de verzamelde gegevens ook een inschatting van de mate waarin een partij echt haar eigen electoraat vertegenwoordigt. Hij deed dit op grond van antwoorden op de politieke stellingen van het Kieskompas, gecombineerd met de vraag hoe groot de kans is dat de keuze op een bepaalde partij zal vallen. De bij deze analyse gemaakte grafieken zijn vanaf vandaag ook te vinden op www.trouw.nl.

Krouwel: "Wat dan onmiddellijk opvalt, is dat bijvoorbeeld de kiezers die aangeven vrijwel zeker op de SP te gaan stemmen, veel conservatiever zijn dan de Socialistische Partij zelf. SP-stemmers zijn eigenlijk law and order-socialisten. Ze zijn ook negatiever over Europa dan de partij."

Bij PvdA, GroenLinks en VVD vallen de meningen van de partij vrijwel samen met die van hun kiezers, althans, de invullers van het Kieskompas die aangeven vrijwel zeker op die partijen te zullen gaan stemmen.

Andere oorzaak dan partijprogramma
Voor GroenLinks vertaalt zich dat echter niet in het vooruitzicht op een goed verkiezingsresultaat. Krouwel: "De GroenLinks-kiezer is eigenlijk nog wat progressiever dan de partij zelf, maar op zich levert het voor Jolande Sap een vrolijk beeld op. Dat de partij het desondanks niet goed doet, heeft dus andere oorzaken dan een verkeerd partijprogramma. Zou het te maken kunnen hebben met de deelname aan het vijfpartijen-akkoord van april? Een andere verklaring zou kunnen zijn, dat de PvdA en Diederik Samsom een sterke aantrekkingskracht op deze kiezers uitoefenen."

De PvdA staat inhoudelijk in ieder geval niet ver van GroenLinks af en bedient daardoor precies dezelfde kiezers als GroenLinks. Wel constateert Krouwel dat de PvdA, anders dan de eigen vaste achterban, in de loop van de afgelopen twee jaar iets te veel in progressieve richting is opgeschoven. De partij houdt echter een groot potentieel over. Krouwel: "Dat kun je afleiden uit hoeveel mensen zeggen dat er een kans is dat ze PvdA gaan stemmen. Er zijn maar heel weinig mensen die op die schaal van nul tot tien bij de PvdA acht tot tien invullen. Daarentegen juist weer heel veel die zes tot acht invullen. Dat biedt enorme kansen bij een goede campagne. Volgens mij zie je dat dus nu ook gebeuren."

VVD naar rechts opgeschoven
Ook de VVD voelt kennelijk goed aan wat er leeft in de eigen achterban. Maar de partij heeft in het verkiezingsprogramma's wel keuzes gemaakt die echt spectaculaire groei morgen bij de verkiezingen moeilijk maakt. De partij is op sociaal-economisch terrein aardig naar rechts opgeschoven, maar dat is kiezers die een voorkeur hebben voor andere rechts gesitueerde partijen iets te veel van het goede. Mensen die het Kieskompas invulden en aangaven dat de PVV mogelijk hun stem zou krijgen, bevinden zich op de links/rechts-as veel linkser. Mocht de VVD kiezers willen weglokken bij Geert Wilders, dan is dat een strategie waarbij succes niet verzekerd is.

Datzelfde gaat ook op voor de meer immateriële onderwerpen, op de as progressief/conservatief. De VVD stelt zich voor potentiële PVV-stemmers niet hard genoeg op rond een onderwerp als migratie. Dat kan doorslaggevend zijn in de keuze: want grofweg gezegd is de PVV-aanhanger ambivalent rond economische thema's, maar op immateriële onderwerpen, zoals migratie en Europa, is hij juist consequent. Volgens Krouwel kan Rutte alleen met slogans als 'Geen cent meer naar Griekenland' de PVV'er nog doen twijfelen.

Voor het CDA ziet er allemaal behoorlijk somber uit, concludeert Krouwel.

"Er is geen grote 'heuvel' van kiezers in de buurt van de positie van het CDA. Ook zie je niet dat er heel veel mensen zijn die aangeven vrijwel zeker CDA te zullen stemmen, en die uitkomen in de buurt van de politieke positie van de partij. Het is rond het CDA meer een heuvellandschap, een behoorlijk zekere indicatie dat de partij het morgen niet goed zal doen", aldus de politicoloog.

Kieskompas signaleert trends en de motieven van kiezers
Kieskompas, een initiatief van de politicoloog André Krouwel van de Vrije Universiteit en Trouw, is een internet-stemhulp en geen opiniepeiling. Wat de kiezer morgen in het stemhokje gaat invullen, valt met Kieskompas niet precies te voorspellen. De stemhulp geeft wel goed inzicht in stemgedrag, de twijfels en de motieven van kiezers.

Gewone opiniepeilingen schatten op basis van een representatieve steekproef het gedrag van kiezers in. De onderzoekers van Kieskompas werken met de gegevens die kiezers op internet uit eigen beweging hebben ingevuld. In het Kieskompas geven de invullers hun mening over dertig inhoudelijke stellingen, en beantwoorden ze aanvullende vragen.

Maar dat deden zo veel kiezers - tot gisteren 750.000 - dat de onderzoekers aan de hand hiervan wel verantwoorde uitspraken kunnen doen over trends onder de stemmers. Met deze belangrijke kanttekening dat Kieskompas stelselmatig meer is ingevuld door mensen die aangeven links te zullen stemmen dan door hen die rechts denken uit te komen.

undefined

Hoe leest u nu de illustratie die hiernaast staat?
Allereerst heeft André Krouwel, de vader van Kieskompas, een tweedimensionaal politiek landschap ontworpen. Op de ene as (van links naar rechts) wordt de positie van een partij gemarkeerd op economische en sociaal-economische onderwerpen. Op de andere as, de verticale, staat de positie rond meer immateriële onderwerpen. Op basis van de dertig politieke stellingen is zo aan iedere partij een positie in het spectrum toegewezen.

De derde dimensie, de heuvels in het landschap, bent uzelf, als u het Kieskompas hebt ingevuld tenminste.

De hoogte van een heuvel geeft aan hoeveel kiezers zich op of rond die positie bevinden op grond van hun antwoorden bij de stellingen.

Aanvullend is de kiezers onder meer gevraagd hoe groot de kans is (op een schaal van nul tot tien) dat hun stem naar een bepaalde partij gaat. Aan de hand daarvan konden de onderzoekers de kans schatten dat een partij zeker of minder zeker is van succes morgen, bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer.