Paddo's als medicijn tegen angst en depressie

In 2012, een paar jaar nadat Carol Vincent was gediagnosticeerd met non-Hodgkin, was ze aan het wachten of haar kanker zich voldoende zou ontwikkelen om chemotherapie of bestraling nodig te hebben. De ziekte had er al voor gezorgd dat de lymfeklieren op haar kin, sleutelbeenderen en liezen waren opgezet. Ze vocht tegen de symptomen terwijl ze ondertussen haar eigen marketingbedrijf runde. Daarnaast ging ze ook nog eens door de menopauze. "Het leven is een aanschakeling van zinloze zorgen, en dan ga je dood," was haar gedachte, zo vertelde ze aan tijdschrift The Atlantic.

Op een gegeven moment vroeg ze zich af of het niet beter zou zijn als ze gewoon door een auto aangereden werd. Dan was het allemaal afgelopen. Toen realiseerde ze zich dat haar psychische gezondheid inmiddels net zo slecht was als haar lichamelijke. Vlak daarna stuurde haar 27-jarige zoon haar een link met een uitnodiging van de John Hopkins universiteit. Kankerpatienten met angst- en depressieklachten werden uitgenodigd zich aan te melden om mee te doen aan een onderzoek naar de effecten van psilocybin, de werkzame stof in paddo's. Ze besloot mee te doen.

Persoonlijkheidsverandering

Mensen met kanker ontwikkelen vaker depressie- en angstklachten. Bijna 40 procent van alle kankerpatienten heeft klachten die zo ernstig zijn dat ze voldoen aan de criteria voor een stemmingsstoornis.
Antidepressiva helpen vaak niet omdat de oorzaak existentieel is, psychologische begeleiding belooft al iets betere resultaten. Maar die lijken niet zo significant als het effect van psychotherapie in combinatie met hallucinerende middelen.

Het is niet de eerste keer dat de effecten van paddo's op psychische klachten van kankerpatienten zijn onderzocht. Hallucinerende middelen als LSD en paddo's veroorzaken een verandering in je gedachtepatronen en emoties. In de jaren vijftig en zestig suggereerden verschillende onderzoeken dat deze stoffen effectief zouden kunnen zijn bij het bestrijden van psychische stress bij kankerpatienten.

Daarna hield het onderzoek op vanwege het grootschalige recreatieve gebruik van deze middelen in de jaren zestig en de risico's daarvan. LSD en paddo's kregen een slechte naam. Dat lijkt de laatste jaren echter te veranderen. Sinds 2000 worden de stoffen opnieuw onderzocht.

Veelbelovend

Het begon met studies naar kleine groepen van bijvoorbeeld twaalf deelnemers. De uitkomsten waren positief. Aan de twee laatste onderzoeken, uitgevoerd door de universiteit van New York en de John Hopkins universiteit, deden tachtig patienten met (ongeneeselijke) kanker en stemmingsklachten mee. De resultaten werden gepubliceerd in The Journal of Psychopharmacology. En die zijn veelbelovend.

Mevrouw Vincent nam deel aan het onderzoek van de John Hopkins Universiteit. Aan The Atlantic vertelde ze hoe ze in een laboratorium met een huiskamerachtige sfeer haar trip onderging. Ze kreeg een oogmasker om visuele prikkels tegen te gaan en een koptelefoon met instrumentale muziek. Ze zag een zee van groen en paars, een 'diep-ruimtelijke leegte', Egyptische schepen, Russische poppen. En toen plopte ineens een klein wit krabje uit haar lichaam. "Het is kanker de krab," dacht ze.

"Het had een groot eng monster kunnen zijn dat op het punt stond me te verscheuren. Maar dat was het niet, en dat besef bracht een soort komische opluchting. Er is nog steeds humor in het leven, nog steeds schoonheid," tekent The Atlantic op uit haar mond.

Wetenschappelijke consensus

Joost Breeksema (34) is afgestudeerd filosoof en voorzitter van stichting OPEN, een Nederlandse interdisciplinaire organisatie die wetenschappelijk onderzoek naar psychedelica stimuleert.
"Afgelopen zomer organiseerden we een groot congres in Amsterdam. De wetenschappers die betrokken zijn bij de twee laatste studies naar psilocybin waren daarbij ook aanwezig. In de wetenschappelijke wereld bestaat inmiddels redelijke consensus over de werkzaamheid van psilocybin. Ieder onderzoek laat min of meer hetzelfde zien."

Klachten van depressie en angst nemen af. Deelnemers krijgen een groter gevoel van welbevinden. Bovendien zijn er weinig tot geen nadelige gevolgen. Iemand wordt weleens misselijk, sommige deelnemers krijgen last van hoofdpijn. Maar een deelnemer had tijdelijk last van paranoide denkbeelden na de trip.

Breeksema: "Het enige wat we tot nu toe op de onderzoeken kunnen aanmerken, is dat het om kleine groepen deelnemers gaat. Voordat een medicijn kan worden goedgekeurd moet het drie onderzoeksfasen doorlopen. Deze onderzoeken waren de laatste in fase twee. Bij de derde fase moet een medicijn in grote groepen en verschillende onderzoekscentra worden getest. Dat is duur."

Ander perspectief

Waarom werken psychedelica eigenlijk? Breeksema: "Dat is de million dollar question. Het effect is sterk gecorreleerd aan het hebben van een mystieke ervaring. Je onderdeel voelen van iets groters, iets transcedentaals of spiritueels. Hoe hoger mensen daar tijdens de trip op scoren, hoe sterker hun mentale gezondheid daarna verbetert. Ze krijgen een ander perspectief op 'de onzin van hun zorgen' over de vraag of ze beter worden."

Die mystieke ervaring is ook wat het verschil maakt met andere farmaceutica. Breeksema: "Bij antidepressiva moet je weken wachten voordat ze beginnen te werken, en dan is het nog niet zeker. Bij psilocybin gaat het niet alleen om de farmacologische werking, de werking is sneller en dieper dan bij andere therapieen. Je neemt het ook maar een keer. De ervaring kan een blijvend effect hebben op de manier waarop je in het leven staat."

Vijf tot tien jaar

Breeksema studeerde als filosoof af op mystieke ervaringen. "Ik ben er altijd gefascineerd door geweest, maar heb er zelf niet een gehad. Al heb ik wel geexperimenteerd met paddo's. Ik heb daar zinnige ervaringen aan overgehouden, maar geen totale eenwording met het universum ofzo."

De positieve uitkomst van de studies heeft volgens hem ook te maken met de setting waarin het middel werd gebruikt. Carol Vincent werd bijvoorbeeld begeleid door twee gekwalificeerde toezichthouders. Die vertelden haar dat ze niet bang moest zijn als ze iets engs zag, maar er juist naartoe moest lopen.
Breeksema: "Het effect van deze behandeling zit hem juist in de combinatie van hallucinerende middelen met psychotherapie."

Bij Carol Vincent keerden haar gevoelens van angst en depressie niet terug. "Het voelt alsof in verbinding heb gestaan me iets dat groter is dan mezelf."
Of dat echt zo is, laat Breeksema het liefst in het midden. "Het is een interessante filosofische vraag. Maar uiteindelijk maakt het antwoord niet uit voor de impact die zo'n ervaring op het dagelijks leven van mensen kan hebben."

In de toekomst is het best mogelijk dat psilocybin ingezet wordt als medicijn. "Als het lukt om de derde fase-onderzoeken op te zetten en de resultaten daarvan hetzelfde zijn als tot nu toe werd gemeten, kunnen paddo's over vijf tot tien jaar beschikbaar zijn voor mensen met psychische klachten door kanker," denkt Breeksema.