Opnieuw valt een sterdominee van zijn voetstuk
Hij is welbespraakt, gevat en neemt geen blad voor de mond. Mark Driscolls kerken zitten bomvol, zijn online preekfilmpjes trekken kijkers van over de hele wereld. Aanhangers roemen zijn karakter: grappig als het kan, genadeloos fel als het moet. Maar nu stelt zijn eigen kerk een onderzoek naar hem in.
De leider van de Mars Hill Church in Seattle zwalkte de afgelopen maanden van de ene controverse in de andere. In maart werd bekend dat Driscoll (43) een marketingfirma de opdracht had gegeven om 11 duizend exemplaren van zijn nieuwe boek op te kopen. Die actie - betaald vanuit de kerkkas - leverde hem een plaats op de New York Times bestsellerlijsten op, maar bracht hem uiteindelijk zeer in verlegenheid.
Eind juli klapten vier voormalige ouderlingen op een weblog uit de school over Driscolls 'autocratische' bestuursstijl. Medewerkers verhaalden over machtsmisbruik, intimiderend leiderschap en een streven naar succes 'dat ten koste ging van alle menselijkheid en moraal'. De aantijgingen klonken bekend; twee jaar geleden uitte een uitgetreden ouderling al vergelijkbare kritiek.
Dat de kerk de laatste jaren successen boekte, lijdt geen twijfel. Seattle telt nu vijf Mars Hill kerken en elders in de staat Washington zijn er nog vier. Inmiddels zijn er ook filialen in vier andere westelijke staten. Driscolls diensten trekken volgens eigen tellingen iedere week vijftienduizend man. Dat hij uitgerekend in Seattle een megakerk wist op te bouwen is indrukwekkend: de noordwestelijke stad behoort tot de meest progressieve en seculiere van het land.
Zijn tot in de puntjes verzorgde preekbeurten, zijn gelikte website en zijn duidelijke boodschappen bewijzen dat conservatisme niet oubollig hoeft te zijn. Inhoudelijk verschilt hij weinig van een behoudende Nederlandse gereformeerde dominee. Fans roemen zijn 'brutale eerlijkheid', een no-nonsense antwoord op de zoete sfeer in veel evangelische kerken.
Driscoll bepleit traditionele gezinsrollen, beschouwt seksuele kuisheid (geen seks voor het huwelijk) als enige optie en spoort zijn publiek aan tot 'bijbelse seks'. Na de bruiloft mag tussen de lakens vrijwel alles, mits de vrouw zich dienstbaar blijft opstellen. Homoseksualiteit is uit den boze.
Hij deinst er niet voor terug om zijn gemeenteleden toe te schreeuwen dat ze door en door verdorven zijn. God gruwt van jullie, riep hij de afgelopen jaren meermaals tijdens preken die live op internet werden uitgezonden.
Als we zijn critici mogen geloven, spreekt hij zijn personeel regelmatig op dezelfde toon toe. Vorige maand leek het er nog op dat Driscoll zou wegkomen met zijn truc met de bestsellerslijst en de kritiek op zijn leiderschap, maar inmiddels is het tij gekeerd.
Na het verschijnen van het blog publiceerden kerkleden een epistel dat Driscoll veertien jaar geleden onder een schuilnaam schreef. Daarin zette hij de gemiddelde evangelicale christenman neer als een 'verwijfd, homo-erotisch moederskindje' en strooide hij gul met schunnigheden en geslachtsdelen. Driscoll had er al eens afstand van genomen, maar zag noodzaak om zich opnieuw te verantwoorden.
Kerknetwerk en boekhandelaar doen Driscoll in de ban
Eerder deze maand werd de kerk uit een door Driscoll opgericht netwerk van kerkpioniers gezet. Het netwerk had een stapel klachten over 'onchristelijk en diskwalificerend' gedrag ontvangen. Driscoll had bevestigd dat de meeste aantijgingen klopten.
Toen dat nieuws bekend werk, besloot de grote christelijke boekhandelaar LifeWay direct om Driscolls boeken uit de verkoop te halen. Een aantal grote conferenties annuleerde zijn geplande spreekbeurten. Ook zou een aantal gemeenteleden en stafmedewerkers zijn opgestapt. De beschuldigingen over zijn leiderschap komen nu van 21 voormalig stafleden. Mars Hill heeft een onderzoek tegen hem ingesteld.
Zondag maakte Driscoll bekend dat hij voor tenminste zes weken, hangende het onderzoek, zijn werk neerlegt. "Er is kritiek geweest op verschillende aspecten van mijn karakter en leiderschapsstijl", vertelde hij tijdens de zondagsdienst. "Hoewel sommige kritiek oneerlijk is, geef ik zonder schroom toe dat bepaalde kritiek wel terecht is."
Andere voorgangers kwamen al ten val
Driscoll is bepaald niet de eerste sterdominee die plotseling van alle kanten onder vuur ligt. In de afgelopen decennia kwamen vele bekende voorgangers van megakerken ten val.
Het meest extreme voorbeeld was de implosie van het imperium van Jim en Tammy Faye Bakker uit Minnesota. Hun televisieprogramma Praise The Lord bereikte in de jaren '70 en '80 zo'n 13 miljoen huishoudens en genereerde zo veel giften dat het echtpaar een religieus pretpark kon bouwen en rondreed in Rolls Royces. Uiteindelijk werd bekend dat Jim een kerkelijke secretaresse had omgekocht, zodat ze zweeg over hun affaire. Twee jaar later ging hij achter de tralies vanwege financiële malversaties.
Ook de organisatie van de Nederlandse evangelist Johan Maasbach liep een forse klap op toen uittreders hem in de jaren '90 beschuldigden van gesjoemel met geld. Kort daarna brak Maasbach met zijn rechterhand, Jan Zijlstra. Die bouwde rond zijn genezingsdiensten een eigen imperium op - tot zijn kerkbestuur hem vorig jaar wegstuurde.
Veel geld en charisma, weinig controle
De aantijgingen jegens Driscoll zijn niet half zo ernstig als die jegens Maasbach of de Bakkers. Driscoll heeft voor zover bekend geen geheim seks- en drugsleven, noch leeft hij in extreme weelde. Maar critici van de zogenoemde 'televangelists' (predikers die zich via media tot een massapubliek richten) menen dat ze uiteindelijk dezelfde gevaren lopen.
Telkens gaat het om een charismatisch leider, wiens organisatie draait op giften van volgelingen. Hij hoeft geen verantwoording af te leggen aan een kerkverband of een moederkerk. Gemeenteleden en stafleden hebben hem hoog zitten, tot hij of zijn stafleden uit de bocht vliegen. Het kerkbestuur dat de Hour of Power-televisiediensten verzorgt, ervoer laatst nog hoe snel zo'n val kan gaan. Toen het kerkgebouw onbetaalbaar werd, werd dominee Robert Schuller beschuldigd van financiële wanpraktijken en op straat gezet.
Driscoll is van de nieuwe generatie sterdominees
De controverses rond Schuller, Maasbach en het echtpaar Bakker laten zich niet helemaal vergelijken met die van Driscoll, vindt religieonderzoekster en antropologe Miranda Klaver van de Vrije Universiteit. "Driscoll is geen televisie-, maar een internetdominee. Op internet kun je vrij makkelijk een groot publiek bereiken, maar je moet er rekening mee houden dat het publiek ook jou makkelijk kan bereiken."
Aanhangers en critici roepen Driscoll constant ter verantwoording, weet Klaver. "Hij heeft zijn man-vrouw-beeld op zijn blog al meerdere keren verdedigd. De traditionele televisiedominee stond op een stevige sokkel. Een internetdominee staat ook op een voetstuk, maar wel op een wankele."
Driscoll beseft dat ook. "Het is een van de paradoxen van voorganger-zijn in het tijdperk van media", stelde hij zondag. "Dezelfde mediakanalen die het mogelijk maken om een preek de wereld over te sturen, kunnen ook worden gebruikt om te kritiseren, aanvallen en lasteren."
Mars Hill verkeert nu in zwaar weer, maar Driscoll is volgens Klaver nog niet afgeschreven. "Zijn toekomst laat zich moeilijk voorspellen. Maar zo lang je geen overspel pleegt of zwaar over de schreef gaat, zijn evangelicals vergevingsgezind. Ze moeten wel: de kerk draait voor een groot gedeelte om hem."
