Opmars van de duurzame doener

Voor de tweede keer op rij voeren Marjan Minnesma, directeur van de duurzame actieorganisatie Urgenda en Paul Polman, baas van Unilever, maker van consumentenproducten, de Duurzame 100 van Trouw aan. Het groene duo piekt met kop en schouder uit boven de overige 98.

Geen spoor van twijfel, de veertien duurzame experts die de Duurzame 100 dit jaar hebben gekozen, gaven de hoogste waardering aan Minnesma en Polman. Minnesma scoorde vooral op daadkracht en innovatie, Polman op brede visie en contacten. Beiden hebben ongeveer een gelijke uitstraling, maar de experts verdenken Minnesma ervan dat ze iets meer kennis in huis heeft.

De namen in de top-10 van dit jaar komen bijna overeen met die van vorig jaar, maar in de rest van de lijst is er veel veranderd.

Waar zijn ze gebleven, de grote namen uit de duurzame sector? Pieter Winsemius (vorig jaar nog op 21), Alexander Rinnooy Kan (op 40 in 2011 en in 2009 en 2010 zelfs nog in de top-3), Liesbeth van Tongeren (ex-Greenpeace, op 61 in 2011 en Jacqueline Cramer (oud-minister, stond 79ste)? Ze zijn verdwenen uit de Duurzame 100 van 2012.

Ruim veertig namen zijn niet teruggekeerd in de vierde editie van de lijst van duurzaamste Nederlanders. Ze hebben in het afgelopen jaar volgens de experts wel degelijk aan de weg getimmerd op het gebied van duurzaamheid, maar anderen vielen meer op. Er staan dit jaar 22 vrouwen in de Duurzame 100, een meer dan vorig jaar.

Het belangrijkste selectiecriterium voor de Duurzame 100 is helder: wie vielen er in het voorbije jaar in Nederland op als duurzame denker én doener. Voor de veertig afvallers, onder wie ook Lucas Reijnders, Ed Nijpels, Hans van der Vlist, Hans Wijers, Roger van Boxtel, Arnold Heertje, Rudy Rabbinge en prinses Irene van Lippe-Biesterfeld, zijn uiteraard evenveel nieuwe namen in de plaats gekomen. Wat opvalt: veel doeners, ondernemers en vertegenwoordigers van organisaties die aan de basis de consument willen helpen bij een duurzamer leven.

De trend werd vorig jaar al gesignaleerd: de overheid, het gesneuvelde gedoogkabinet, laat het afweten. Landsbestuurders ontbreken in de Duurzame 100. Duurzaamheid komt van onderop, uit de samenleving. Al staat dit jaar ook het staatshoofd, koningin Beatrix, op een prominente plaats (59).

De grootste stijger in de Duurzame 100, los van de nieuwkomers, is Anne-Marie Rakhorst van milieuadviesbureau Search. Zij ging diep, van een 10de plaats in 2010 naar 94 in 2011, maar ze is helemaal terug en staat dit jaar op 33.

Arie van Doesburg, directeur duurzaamheid bij Plus supermarkten, behoort met Diederik Samsom (PvdA) tot de grootste dalers. Hij zakte 45 plaatsen, van 47 naar 92. Maar, het moet gezegd, ook de hekkensluiters van de Duurzame 100 behoren nog altijd tot een selecte groep Nederlanders die opvallen.

Dan de hoogste nieuwkomer: campagneleider Sjoerd van de Wouw van Wakker Dier (een interview met hem staat op pagina 8 en 9). Meer dan één expert pleitte in de aanloop tot de Duurzame 100 voor Wakker Dier op de lijst. De pleidooien kwamen óók uit onverdachte hoek: het bedrijfsleven. Opvallend, omdat Wakker Dier in haar campagnes kiest voor de harde aanpak: bedrijven die in de ogen van de actiegroep niet deugen, worden met naam en toenaam te kijk gezet, in radiospotjes, in advertenties, op websites.

Maar de strategie dwingt respect af, want Wakker Dier kiest voor een faire manier van campagnevoeren: bedrijven worden vooraf geïnformeerd over een actie en krijgen de kans hun beleid aan te passen. Doen ze dat niet, dan wordt frontaal de publiciteit gezocht.

Maar áls ze dan vervolgens bakzeil hebben gehaald, krijgen diezelfde bedrijven een publieke pluim van Wakker Dier. Dat ondervond supermarktketen Deen toen de firma deze zomer als eerste de plofkip uit de winkelschappen haalde. In een reeks radiospotjes werd Deen uitbundig gecomplimenteerd. Die spotjes alleen al kostten de organisatie 10.000 euro, bijeengebracht door duizenden, merendeels zeer trouwe donateurs.

Alom dwingt Wakker Dier waardering af: deze kleine organisatie (negen personen) is er in geslaagd belangrijke doelstellingen te bereiken met een krap budget en zonder subsidies. Kiloknallers en plofkippen zijn door Wakker Dier beladen begrippen geworden. De organisatie slaagde erin het eigen bestaansrecht overtuigend waar te maken: streven naar een beter welzijn voor dieren in de vleesindustrie.

Lid van het expertteam, hoofd duurzaamheid bij ASN Bank Piet Sprengers, vindt het opvallend dat in de Duurzame 100 van dit jaar mensen die praktische oplossingen leveren in combinatie met een langetermijnvisie op duurzaamheid, steeds meer waardering krijgen. "We realiseren ons ook als jury dat juist met die combinatie de stappen gemaakt worden naar een duurzame samenleving. De brede vergezichten zijn mooi en inspirerend, maar wie gaat het doen?"

Sprengers ziet steeds meer van die visionaire doeners, mensen met een missie die tegelijk met de voeten in de klei staan. "Ik hoop dat mensen of mensenrechten de komende jaren in de Duurzame 100 meer aandacht krijgen. Zo is duurzame ontwikkeling destijds ook bedoeld; ervoor zorgen dat andere mensen nu en in de toekomst het beter krijgen in plaats van slechter. En dan heb ik het niet over meer geld, maar over waarden als rechtvaardigheid, verbinden en solidariteit."

Folkert van der Molen (marketingmanager duurzaamheid bij Royal HaskoningDHV) vindt dat duurzaamheid in Nederland toe is aan vernieuwing. "Het valt op dat er nu veel one-issue initiatieven zijn, vooral op het gebied van duurzame energie. Dit heeft ook z'n weerslag op de Duurzame 100-lijst. Het is wenselijk om duurzaamheid meer holistisch vorm te geven, alleen dan kunnen er grote stappen gezet worden."

Voor expert Wouter van Dieren, lid van de Club van Rome, draait de Duurzame 100 om impact en invloed op de grote groene issues: klimaat, bodem, water, oceanen, energie, voeding. Het valt hem op dat alle thema's, alle doemscenario's die al in de jaren zeventig door hem zijn geschetst, uiteindelijk bewaarheid zijn geworden.

De personen op de ranglijst zijn moeilijk onderling tegen elkaar af te wegen, vindt Van Dieren. Hij zou het liefst zien dat er minstens drie Duurzame 100's komen: één voor doeners op lokaal niveau, één voor de mensen die werken op landelijk niveau en één voor de Nederlanders die op wereldschaal actief zijn.

Suzanne van der Pijll van communicatie-adviesbureau Schuttelaar en lid van het expertteam, bekent dat het dit jaar moeilijk was om te kiezen uit de meer dan 400 namen van de groslijst voor de Duurzame 100. "Veel namen staan voor individuele mensen die zich met hart en ziel inzetten voor duurzaam gedrag en daar een of meerdere innovatieve ideeën aan koppelen. Leuk, aansprekend en verrassend. Maar hoe gaat het als het idee toch niet aansluit, de persoon in kwestie ermee ophoudt? Kortom, is er sprake van continuïteit en beklijft het initiatief? De toekomst zal het moeten uitwijzen, maar ik heb soms zo mijn twijfels."

Het spijt haar dat iemand als Jacqueline Cramer, langdurig actief op het gebied van klimaatwetenschap en innovatie, ook als minister, dit jaar niet in de Duurzame 100 staat. "Sommigen hebben in het afgelopen jaar minder extern profiel gehad, bijvoorbeeld omdat ze een nieuw bedrijf bouwen, een leerstoel opzetten of zich even teruggetrokken hebben om een boek te schrijven. Dat externe profiel is nodig om in de Duurzame 100 te komen of te blijven.

"Cramer heeft veel bereikt als hoogleraar met haar onderzoek en als minister met duurzaam inkopen en nu met haar onlangs geopende Centrum voor Aarde en Duurzaamheid in Utrecht. Zo iemand hoort in de Duurzame 100. Ik denk dat we een volgende keer bij de Duurzame 100 meer moeten kijken naar wat duurzame initiatieven nu ook echt hebben bewerkstelligd. Het gaat tenslotte bij duurzaamheid toch steeds meer om impact."

Expertteamlid Simone Hertzberger, hoofd integriteit van producten bij Ahold Europa, vindt het opvallend hoe enkele maatschappelijke groeperingen, soms heel bescheiden van opzet, de kracht hebben om echt iets op het terrein van duurzaamheid te bereiken. Ze doelt daarbij op organisaties als Dierenbescherming en vooral ook Wakker Dier.

"Ik ben het echt niet altijd met ze eens, maar hun resultaten dwingen bij mij groot respect af. Natuurlijk, invloed is belangrijk, en een brede visie ook. Waar ik in de jurering goed op heb gelet, is of er ook concreet resultaat is bereikt. En dan maakt het mij niet zoveel uit of dat resultaat nu op piepkleine schaal is, of veel omvangrijker. Resultaat en niet alleen gepraat, dat is wat voor mij telt."

Korte profielen van de veertien leden van het expertteam dat de Duurzame 100 samenstelde, staan op pagina 23. Een uitgebreide uitleg over de selectiemethode voor de Duurzame 100 staat op pagina 22.

undefined