Opererend op de naad

Waar gingen de lezing en de masterclass over?
"Het waren twee masterclasses. Eén ging over schuld en de ander over de voordelen van het schrijven van non-fictie. In de lezing vergelijk ik de Suske en Wiske-strip 'Kaapse Kaalkoppen' met een eerder verschenen verhaal van Studio Willy Vandersteen, dat zich ook in Zuid-Afrika afspeelt."

Wat was de conclusie?
"Ach, het beeld wat ze van Zuid-Afrika schetsen kwam wat rottig over in die strips maar de makers bedoelden het goed."

Non-fictie, uw genre, is populairder dan ooit. Alles moet echt zijn.
"Dat komt doordat we met het vreemde omringd zijn. Echtheid geeft dan houvast en non-fictie is dan niet alleen een manier om te leren van wat als bekend wordt verondersteld, maar ook van het vreemde. Je kunt het vreemde erin niet weglaten; je wordt ermee geconfronteerd. Of je nou wil of niet. In Zuid-Afrika is non-fictie het meest verkochte genre en ik denk dat dat overal wel zo is."

Is dat ergens ook niet jammer, dat verdwijnen van de fictie?
"Soms is iets nu eenmaal niks anders dan je je kunt verbeelden. Het is cruciaal dat je eerst iets van de werkelijkheid weet, voordat fictie een rol gaat spelen."

Uw afkomst en de geschiedenis van uw land vormen een groot deel van uw oerbron. Voelt dat niet als een beperking?
"Soms is het wel jammer. Ik was laatst ergens in een dorpje in Europa en dacht toen: hoe zou het zijn om hier geboren te zijn? Maar dat dorpje was zo geciviliseerd, zo af, dat er geen historie meer was. Dan heb ik liever mijn oerbron. Ik heb wel eens horen zeggen: het is een soep met verschillende vlezen. Maar wat is rund en wat varken? Wat ik bedoel te zeggen is dat er zoveel in die bron zit: politiek, misdaad, de verhouding vrouw-man, de nieuwe tijd, de multiculturele samenleving - daar waar wit en zwart samenkomen; die spanning, daartussen wil ik opereren. Op de naad. Zie je deze naad aan de binnenkant van mijn jas? Die verbindt twee totaal verschillende stoffen met elkaar. Op dat terrein voel ik mij thuis, het geeft me ook energie."

De term multiculturele samenleving is gevallen. Volgt u de Nederlandse politiek?
"Ik wil mij niet uitspreken over de politiek hier. Maar ik kom al twintig jaar regelmatig in Nederland en wat ik hier heb geleerd is the enjoyment of tolerance, het genoegen van verdraagzaamheid. Die geweldige variëteit aan culturen die hier in dit land is gegoten; dat is de redding van Nederland. Als we overgaan op protection, op een beschermmodus, dan is dat het einde. Omdat je dan de zuurstof uit de lucht haalt die nodig is om samen te leven."

Toch hield onlangs uitgerekend een politicus die die 'protection' hier predikt, PVV-Kamerlid Martin Bosma, een pleidooi voor de bedreigde Zuid-Afrikaanse taal
"Het Zuid-Afrikaans staat op het punt om opgevreten te worden door het Engels. Alleen als je Engels spreekt krijg je een baan, alleen als je die taal beheerst heb je kans om te slagen. In de hogere klassen, in de wetenschap, wordt het Zuid-Afrikaans bedreigd. Aan de andere kant bestaat er veel misverstand over: wist je dat 60 procent van de zwarte bevolking het Zuid-Afrikaans beheerst? En in de Zulu-taal zitten ook Zuid-Afrikaanse woorden en invloeden. Weet u, het is eigenlijk net als met het vorige onderwerp waar we het over hadden: als je het Zuid-Afrikaans gaat beschermen gaat het mis. De taal heeft nieuw bloed nodig. Zulu, het Swahili, het Nederlands; laat het de taal maar invloeien, anders ontwikkelt die zich ook niet."

Een jaar geleden was Zuid-Afrika gastland voor het WK voetbal. Heeft dat toernooi een positief effect gehad op uw land?
"We kunnen nu wel zeggen dat het een onverdeeld succes was. Het land heeft de wereld laten zien dat ze kunnen organiseren. Doordat voetbal bindt. Voetbal is in Zuid-Afrika een sport voor de zwarte bevolking, maar ook de witte mensen hebben zich er sterk voor gemaakt, omdat men ook witte spelers als Messi wilde zien. Toch vraag ik me af waarom het dan ineens allemaal wél kan. Waarom doen we nu niks aan de ziekenhuizen, het onderwijs en de infrastructuur? Zo'n evenement hoort niet nodig te zijn voor zulke belangrijke dingen. Wat nodig is, dat is goed leiderschap. Iemand die alle bevolkingsgroepen inspireert. Als Mandela president was geweest, dan was een WK niet nodig geweest."

U spreekt nog altijd met warmte over hem.
"Nelson Mandela wordt te vaak op een verkeerde manier geëerd. Met Che Guevara is dat ook zo. Het is goed om iemand te eren, maar doe dat dan voor waar hij voor staat en niet om de persoon die hij is."

Inmiddels is Zuid-Afrika een opkomend land met een forse economische groei. Gaat het eindelijk de goede kant op?
"Wat er nu gebeurt in Zuid-Afrika is dat zwarte mensen eindelijk eisen beginnen te stellen. Dat ze werk willen en een goede docent."

Dan, gereserveerd: "Ja, het is daar. Niet massaal, maar het is daar. Maar wat ik mis dat is Europa's soort socialisme en dus niet alleen het kapitalisme. Het consumentisme is in Zuid-Afrika groeiend en dat is niet goed. Het heeft geen enkele waarde om maar te willen hebben, hebben, hebben. De mensen zeggen ook niet: wij hebben rechten. Nee, ze zeggen: het is alleen mijn recht. En iedereen is bezig om een Facebook-leven te presenteren. Iets is pas gebeurd als er een foto van gemaakt is. Dat hoeft niet per se je herinnering te vernauwen, maar toch."

U schrijft niet alleen over maatschappij en politiek. U dicht bijvoorbeeld ook veel over de natuur, de liefde en ouderdom.
(lacht) "Maar ouderdom is ook politiek."

Is dat zo?
"Jazeker. Omdat je moet vechten voor de relevantie van het ouder worden. Als je naar de televisie kijkt, is iedereen jong. En de liefde tussen ouderen wordt gezien als iets banaals. Terwijl dat het recht heeft om bijzonder te zijn. Je moet ruimte claimen voor ouderenliefde."

En wanneer is dat gevecht gewonnen?
(lachend) "De strijd om de ouderdom win je nooit. Maar laat ik zeggen dat het is gelukt als het thema niet langer relevant is."

Betrokken reporter
Antjie Krog (Kroonstad,1952) is een van Zuid-Afrika's beroemdste dichters en schrijvers maar is misschien wel het meest bekend doordat ze midden jaren negentig voor de radio verslag deed van de Waarheids- en Verzoeningscommissie, een instrument dat na de Apartheid in het leven werd geroepen om de Zuid-Afrikanen de gelegenheid te geven om met hun gruwelijke geschiedenis in het reine te komen. De commissie stond onder leiding van voorzitter Desmond Tutu. Haar ervaringen als betrokken verslaggeefster verwerkte Krog in het boek 'De kleur van je hart' (1998).

Toch debuteerde ze al veel vroeger, ze was 18 toen de dichtbundel 'Dogter van Jefta' (1970) verscheen. Haar meest recente dichtbundel heet 'Hoe zeg je dat', een door haar zelf samengestelde compilatie, aangevuld met de bundel 'Waar ik jou word' (uitgeverij Podium).

Naast poëzie (voor volwassenen en kinderen) schrijft Krog proza, toneelteksten en vertaalt ze stukken uit het Nederlands en Engels naar het Zuid-Afrikaans.

Voor haar werk kreeg ze tal van (inter)nationale prijzen.

Antjie Krog is ook nog bijzonder hoogleraar in de manifestatie van sociale ontwikkeling in Afrikaanse talen aan de Universiteit van West Kaap.

undefined