Op het dak ligt ruimte

Aan zijn hit 'Kom van dat dak af' mag Peter Koelewijn dan een aardige zakcent hebben verdiend, een visionaire tekst was het niet. Een halve eeuw later moedigen steden inwoners juist aan om het dak op te klimmen om tuinen aan te leggen, bijenkasten neer te zetten en feesten te organiseren. In een overvolle omgeving bieden deze vaak onbenutte ruimtes nieuwe mogelijkheden om de stad leefbaar en gezond te houden.

Daken met groen en activiteiten zijn niet alleen belangrijk voor de klimaatbestendigheid van de stad, zegt Eveline Bronsdijk van stadsontwikkeling Rotterdam, ze kunnen ook extra recreatieruimte bieden. "Er komt een hele nieuwe laag in de stad die kwaliteit en mogelijkheden biedt. Op het dak kun je ruimte creëren voor ontspanning. Jonge gezinnen gaan nu buiten de stad wonen omdat ze op zoek zijn naar ruimte. Het loont om stedenbouwkundig te kijken hoe we de behoefte daaraan kunnen vervullen."

Tekst gaat verder onder de video

Juist in Rotterdam is er op daken een wereld te winnen. Het centrum is flink volgebouwd, maar in de stad ligt sinds de wederopbouw voor bijna 80 procent platte daken - ruim 14,5 vierkante kilometer. Om die beter te benutten verstrekt de gemeente subsidie aan mensen die hun dak willen vergroenen. Daarnaast heeft Rotterdam de ambitie om voor 2030 een vierkante kilometer aan 'multifunctionele daken' aan te leggen, zegt Bronsdijk. Het kan gaan om yogalessen, theatervoorstellingen of zelfs een fietsroute op grote hoogte.

Met festivals als de Rotterdamse Dakdagen, het Haagse Rooftopfestival en Roef in Amsterdam proberen grote steden het dak op de kaart te zetten als aantrekkelijke 'verlenging' van de openbare ruimte. Liefhebbers kunnen kiezen uit films, voorstellingen of zelfs een zwembad met riant uitzicht. Toch is nog maar 2 procent van de Amsterdamse daken in gebruik, zegt Jan Henk Tiggelaar, die als projectleider van Rooftop Revolutions helpt om daktuinen aan te leggen.

Biodiversiteit

Zonde, vindt hij, want groene daken helpen tegen muggenplagen, hittestress en wateroverlast. Door klimaatverandering komen die steeds vaker in grote steden voor. Dat komt onder meer doordat op platte, zwarte daken plasjes water blijven liggen en ze stralen ook warme lucht uit. "Een groen dak is goed voor de biodiversiteit", zegt Tiggelaar. "Het is een prettige plek voor bijen en andere insecten, het neemt water op en het is er een stuk koeler dan boven een zwart dak. Zo wordt de balans in de stad weer een beetje hersteld."

Het klimaatbestendig houden van de steden is voorlopig het belangrijkste doel van groene daken, zegt Tiggelaar. Maar ook de maatschappelijke functie is in opkomst. "Die is velerlei. We zijn nu vooral actief in Amsterdam, maar we zijn ook in gesprek met gemeenten als Limburg, Bergen op Zoom en Utrecht. Voor alle versteende plekken met weinig groen liggen er goede kansen op het dak."

Het ultieme doel van de organisatoren van Roef is dat er niet alleen meer wordt gedaan met het 'onontgonnen daklandschap', maar ook om de openbare daken uiteindelijk met elkaar te verbinden via luchtbruggen waar je vanaf de straat zo op kunt lopen. "Op de Knowledge Mile, waar Roef vorig jaar plaatsvond, worden de eerste stappen nu gezet richting het langste en hoogste park", zegt organisator Eva Braaksma. "Een mooi vergezicht."

Roef vindt op 8 september plaats in Amsterdam.

1. Basketbal op de parkeergarage

'Dak Schalkwijk' is een ontmoetingsplek op een parkeergarage in Haarlem. Het dak biedt deze zomer vijf weken een gratis zomerprogramma met activiteiten als basketbal, zumba, livemuziek en 'chillsessies'. "We wilden iets ludieks neerzetten om de wijk opnieuw te verbinden", zegt Philip Schemmekes (23), een van de initiatiefnemers. "We hebben verschillende plekken bekeken. Dit dak was echt iets geks waar niets mee gebeurde. We hebben een basketbalveld aangelegd, er liggen grasmatten en zitzakken en er is een keukentje. Inmiddels is het echt een place to be. Het gaat supergoed. Ik hoop dat we in de winter door kunnen gaan met activiteiten. Misschien komt er dan een schaatsbaan op het dak."

2. Fietsen en tuinieren op het dak

De Utrechtse basisschool Oog in Al ligt heeft sinds dit jaar een 'fietsdak'. Met een bocht loopt het fietspad omhoog uit het plantsoen, langs de tuin over het dak van de gymzaal door de bomen, om over te gaan in de Dafne Schippersbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal. Het bouwwerk integreert dus een brug, een school en een plantsoen tot één geheel.

Het lager gelegen dak van de school wordt door scholieren gebruikt voor het telen en verbouwen van planten, kruiden en groenten. De tuin biedt zo een extra verblijfsplek voor de leerlingen en creëert een vanzelfsprekende afstand tussen de school en de fietsers.

3. Badderen met uitzicht

Het Volkshotel in Amsterdam is gevestigd in het voormalige kantoor van de Volkskrant aan de Wibautstraat, en noemt zichzelf een plek voor 'dandy's en dichters, afwassers en onderwaterlassers'. De achtste verdieping is normaal alleen toegankelijk voor hotelgasten. Maar iedere eerste zondag van de maand gaat het dak open voor publiek tijdens de zogeheten 'badplaats sessions'. Onder het genot van een drankje kunnen bezoekers zich neervlijen op de wit-gele strandstoelen, in de hot tubs of de sauna. Daarnaast is er een bar en live muziek of storytelling. Ook in de winter.

Cijfers

- In Nederland ligt een groot potentieel aan platte daken.

- Op dit moment is er ongeveer 750-800.000 vierkante meter2 aan begroeide daken.

- Amsterdam wil tot 2018 50.000 m2 aan daklandschap vergroenen.

- Rotterdam heeft inmiddels ruim 250.000 m2 aan groene daken.