Oostenrijk vervroegd naar de stembus na schandaal rond FPÖ

Geheime diensten? Een komiek? Ook de Duitse bladen Der Spiegel en de Süddeutsche Zeitung weten niet wie de video gemaakt heeft die de val van de rechts-populistische FPÖ-politicus en Oostenrijkse vicekanselier Heinz-Christian Strache veroorzaakte. De media kregen het materiaal een week eerder toegespeeld en hebben dagen besteed aan de verificatie, voor ze de video zaterdag publiceerden.

Op die in 2017 gemaakte beelden is te zien dat Strache en een partijgenoot praten met een vrouw, die zich voordoet als een vermogende Russin. Het gesprek gaat over hoe zij zo’n 250 miljoen euro kan investeren in Oostenrijk, bijvoorbeeld door een krant te kopen, die de FPÖ dan kan helpen bij de verkiezingscampagne. Strache diende zaterdag zijn ontslag in, bondskanselier Kurz kondigde dezelfde avond vervroegde verkiezingen aan. De populistische FPÖ en de conservatieve ÖVP vormden sinds eind 2017 samen de regering.

Böhmermann

Zeker één persoon was al op de hoogte: de Duitse komiek Jan Böhmermann. Midden april stuurde hij een videoboodschap, omdat hij de Romy (een Oostenrijkse tv-prijs) had gewonnen. Hij kon die prijs niet persoonlijk ophalen, zei hij, omdat hij net “onder de coke en volgetankt met Red Bull met een paar FPÖ-zakenlieden in een Russische oligarchenvilla op Ibiza” aan het onderhandelen was hoe hij “de Oostenrijkse Kronen Zeitung kon overnemen”. En afgelopen donderdag zei Böhmermann dat Oostenrijk een dag later waarschijnlijk in brand zou staan.

De komiek, die eerder werd veroordeeld wegens het beledigen van Erdogan en die trouwens goede contacten heeft met de Nederlander Arjen Lubach, heeft inmiddels erkend dat hij de video al langer kende. Maar of hij ook een rol in de productie speelde, is onduidelijk.

Strache zelf gaf zaterdag de media en buitenlandse geheime diensten de schuld. Zeker is dat de video behoorlijk wat tijd, geld en moeite heeft gekost. Voordat de FPÖ-leider in juli 2017 op Ibiza een zes uur durende ontmoeting had met, naar hij dacht, de nicht van een Russische oligarch, had die ‘nicht’ in Wenen al wekenlang aangepapt met FPÖ-fractieleider Johann Gudenus over grootschalige onroerendgoed-aankopen en zo het vertrouwen van de FPÖ-ers gewonnen.

Of op Ibiza coke is gebruikt, is onduidelijk. Red Bull zeker, net als veel drank. Strache noemde zijn uitspraken zaterdag niet voor niets ‘een bezopen geschiedenis’. Maar zoals commentatoren en kanselier Kurz constateerden: je kunt vraagtekens zetten bij de totstandkoming van de video, aan de inhoud verandert dat weinig.

Media

Er was Strache alles aan gelegen Oostenrijkse media in handen te krijgen. Hij spoorde zijn gesprekspartner aan om de Kronen Zeitung op te kopen, die door twee miljoen van de acht miljoen Oostenrijkers wordt gelezen. Een redactiereorganisatie en berichten over de FPÖ in de aanloop naar de verkiezingen: hij zag het aantal zetels al omhoog vliegen.

Strache wist ook precies uit te leggen hoe de Russin zijn partij financieel kon steunen buiten de toegestane kanalen om. In ruil zou hij haar vette Oostenrijkse staatsopdrachten doen toekomen. In niet-gepubliceerde delen van de video liet hij zich verder buitengewoon denigrerend uit over journalisten en collega-politici, waaronder zijn destijds toekomstige coalitiepartner Kurz.

Hoewel premier Kurz daar duidelijk niet blij mee was, was dat niet doorslaggevend bij het opzeggen van de samenwerking, zei hij tijdens de perconferentie waar hij nieuwe verkiezingen aankondigde. Maar de video, de zoveelste in een reeks FPÖ-schandalen, maakt volgens Kurz duidelijk dat Strache machts- en belastingmisbruik niet schuwt en de vrije media niet respecteert. De FPÖ schaadt daarmee de koers van de regering en het aanzien van Oostenrijk. “Bovendien heb ik in mijn gesprekken met vertegenwoordigers van de FPÖ niet de indruk gekregen dat ze bereid zijn daadwerkelijk de koers van de partij te veranderen.”

President Alexander Van der Bellen noemde Straches uitspraken getuigen van een drieste, niet te tolereren respectloosheid ten opzichte van de Oostenrijkste burgers. Hij loofde de media voor hun rol als waakhonden van de democratie. “Verkiezingen zijn een eerste stap, maar er moet totale opheldering van deze zaak komen, ook door justitie,” aldus Van der Bellen.

Lees ook:

Wat gebeurt er als de populisten aan de macht zijn? Oostenrijk laat het zien

Het wordt een van de spannende thema’s bij de komende Europese verkiezingen: hoe gaan de populisten het doen? Oostenrijk geeft een inkijkje in wat er kan gebeuren als rechts-populisten daadwerkelijk macht krijgen.