Ook met de belofte af te treden krijgt May het Lagerhuis nog niet achter zich

In een ultieme poging om haar partij alsnog voor haar brexitakkoord te ­laten stemmen, heeft de Britse ­premier Theresa May beloofd af te treden. Tijdens een bijeenkomst met bijna alle leden van de Conservatieve fractie vertelde ze rustig en kalm dat ze weet dat haar fractie snakt naar een nieuwe leider. “Ik zal dat niet in de weg staan”, zei ze. “Ik ben bereid om deze baan eerder te verlaten dan ik van plan was, om daarmee het land en onze partij te dienen.”

Volgens partijgenoten was het een emotioneel moment, ook May’s tegenstanders zeiden dat ze geroerd waren door het gebaar dat ze maakte, waarvan ze begrepen dat het moeilijk voor haar was.

Wanneer May vertrekt is nog onduidelijk. Donderdag zal ze nog aan het werk zijn in Downing Street, vrijdag ook. De korte verklaring die ze na het gesprek met haar fractie deed uitgaan suggereert dat ze van plan is na 22 mei haar koffers te pakken. Dat is immers de datum waarop het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat, mits May’s akkoord donderdag of vrijdag een meerderheid haalt in het Lagerhuis. Een nieuwe leider moet dan ‘de tweede fase van de onderhandelingen’ gaan aanvoeren. Wie die nieuwe leider wordt, moet op een later moment worden bepaald.

Bloedige strijd

Het kan opnieuw een bloedige strijd opleveren tussen Conservatieven die een harde breuk met de EU voorstaan en zij die liever wat nauwere banden houden. Opnieuw zal het risico bestaan dat de partij uiteen spat, een scenario dat May altijd probeerde te voorkomen.

Mays aankondiging vond plaats te midden van een rommelige parlementaire dag waarop juist een keer niet haar brexitdeal het onderwerp van gesprek was. Het Britse Lagerhuis voerde een soort experiment uit, waarin de 650 leden gezamenlijk probeerden uit te vinden of er een andere brexit-optie is die meer steun heeft. Het akkoord dat May met de Europese Unie sloot, werd immers al twee keer genadeloos weggestemd.

In politieke termen was het revolutionair zoals het Lagerhuis het initiatief naar zich toetrok. Ze konden in een lijst met acht opties hun voorkeuren aankruisen, in de hoop dat er daarna een kleiner aantal mogelijkheden overbleef waarover volgende week weer gestemd zou kunnen worden. De mogelijkheden liepen uiteen van een no-deal tot een tweede referendum of een associatieverdrag zoals Noorwegen heeft.

Maar de parlementaire peiling leverde niets op. Voor geen enkel alternatief was wél een meerderheid te vinden. De meeste steun was er nog voor een douane-unie met de EU.

Steun van tegenstanders

Maar de aankondiging van May overschaduwde de stemming, zeker toen fervente tegenstanders van May, ­zoals Jacob Rees-Mogg en Boris Johnson plotseling het akkoord besloten te steunen. Zij vertegenwoordigen een flinke groep tegenstanders, al is hun steun alleen niet voldoende voor een meerderheid. De Noord-Ierse gedoogpartij DUP zei tegen te stemmen. Als ook alle leden van Labour tegen blijven, blijft nog onzeker waar het Verenigd Koninkrijk over twee weken staat.

May hoopt het deze week nog een derde keer te mogen inbrengen, maar het blijft onzeker of Lagerhuisvoorzitter John Bercow dat toestaat. Woensdag zei hij nogmaals dat hij een derde stemming alleen kan toestaan als het voorstel voldoende is veranderd. Of de punten, komma’s en data die bij de laatste EU-top zijn verplaatst voor hem voldoende zijn om zijn ‘test’ te doorstaan, heeft hij nog niet gezegd.

Of de belofte van Theresa May om af te treden ook geldig is als haar deal het niet haalt of als er niet over gestemd wordt, is niet in heldere bewoordingen gezegd. Toch is onvoorstelbaar dat ze in dat geval aan zou blijven, omdat haar gezag in beide gevallen een dermate kolossale oplawaai heeft gekregen dat ze ook dan haar premierschap­­ gedag moet zeggen.

Alles over de brexit leest u in ons dossier

De brexit nadert, de Britse premier May probeert haar land er zo goed mogelijk uit te laten komen. Lees in dit dossier het laatste nieuws rondom de brexit-perikelen, mogelijke scenario’s en de gevolgen voor Nederland.