Ook de islam tobt met zijn Lot

In het ene werelddeel roept de plaatselijke imam op om bloed te doneren voor de slachtoffers van de aanslag op de homobar in Orlando. In het andere werelddeel klinkt gejuich omdat de 'straf van God' is uitgevoerd. Tussen de reacties van moslims wereldwijd gaapt een kloof van jewelste.

Hoe liggen de verhoudingen? Eerst de wetgeving in islamitische landen: in ten minste zeven landen staat de doodstraf op seks tussen mensen van hetzelfde geslacht. Die wet wordt niet altijd en overal zo strikt gehandhaafd, maar zeker is dat in Saudi-Arabië en Egypte homo's in de gevangenis verdwijnen.

Over Iran is het meeste bekend. "Dat heeft ermee te maken dat zij zich het minst aantrekken wat het Westen van hen vindt", weet rechtsfilosoof en geboren Iraniër Afshin Ellian. Hij bladert het wetboek door. "Even kijken, hier heb ik het: Ofwel moet iemand tot viermaal toe bekennen dat hij zich schuldig heeft gemaakt aan een homoseksuele daad, ofwel moeten er vier mannen tegen je getuigen." De rechtsgeleerde slaakt een zucht. "Moet je nagaan. Hebben de buren een hekel aan je, dan zijn er natuurlijk zo vier getuigen te vinden die iets over je beweren."

In de zomer van 2005 werden de Iraanse 18-jarige Mahmoud Asgari en Ayaz Marhoni aan hijskranen verhangen. Ellian: "Homoseksualiteit wordt in Iran gezien als een westerse ziekte", zegt Ellian, "bedacht door de CIA en de zionisten om de islam te vernietigen."

Vuurzee
Alle negen islamitische wetsscholen keuren homoseksualiteit af. In de Koran is, net als in de Bijbel, het verhaal van Lot te lezen: omdat in diens stad homoseksuele praktijken voorkwamen, verwoestte God die met een vuurzee.

Acht van de wetsscholen schrijven de doodstraf voor. Alleen in de Hanafi-school, die onder meer in Turkije, Egypte en grote delen van Azië voorkomt, staan er lichtere straffen op. "De meeste andere scholen trekken in de strafmaat een vergelijking met overspel", legt islamoloog Arnold Yasin Mol uit. "Dat heeft de Hanafi-school nooit logisch gevonden, omdat uit homoseksuele praktijken nooit een kind kan voortkomen. Zij zien het meer als een zedelijkheidsovertreding."

De straf kan zwaar en lichter zijn, naar inzicht van een plaatselijke rechter. Mol: "Ik las laatst iets over een homostelletje dat in de Ottomaanse tijd leefde onder die Hanafi-wetten. Een van die jongens werd naar een oom in een andere stad gestuurd, om zo het stelletje uit elkaar te halen."

Dat alles wil niet zeggen dat de islamitische wetsscholen een aanslag als die in Orlando goedkeuren, benadrukt Mol. "Dit is eigenrichting, een oordeel vellen buiten een rechtbank om, en dat is gewoon strafbaar."

'Moreel fout'
Uit onderzoek van het Pew-instituut, uit 2013 blijkt dat moslims in het Midden-Oosten homoseksueel gedrag massaal afkeuren. Zo vindt in Egypte 94 procent het 'moreel fout'. In Irak is dat 77 procent, en in Tunesië 91 procent. Vorig jaar zei de leider van de Tunesische Ennahda-partij af te willen van de strafbaarheid van homoseksualiteit. En laatst sprak ook de vooraanstaande Saudische prediker Salman Al-Ouda zich daarvoor uit. Hij noemde het een 'ernstige zonde', maar zei dat de straf aan God is, in plaats van aan overheden.

Of de wetsscholen zich op dit punt kunnen hervormen? Dat is lastig te zeggen, weet islamoloog Arnold Yassin Mol. "Die wetsscholen zijn geen Vaticaan met duidelijke machtsverhoudingen. Maar bepaalde overtuigingen worden trends: niet alleen omdat geleerden het zeggen, maar ook omdat veel mensen het ermee eens zijn. Daar is het wachten op."

In het Westen liggen de zaken anders. Van de moslims in Nederland vindt 58 procent dat homo's en lesbiennes hun leven moeten kunnen leiden zoals zij dat willen. Dat bleek uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in 2014. Van alle bevolkingsgroepen in Nederland is de acceptatie van homoseksualiteit onder moslims en orthodoxe protestanten het laagst.

Acceptatie
Onderzoek naar de opvattingen over homoseksualiteit onder moslims in Amerika laat vergelijkbare cijfers zien. Uit onderzoek van Pew in 2013 blijkt dat 39 procent van de Amerikaanse moslims vindt dat homoseksualiteit geaccepteerd zou moeten zijn door de maatschappij, en 45 procent dat het ontmoedigd moet worden. In Amerika is er wel een beweging naar meer acceptatie: in 2007 was nog 27 procent voor acceptatie en 61 procent voor ontmoediging. Ter vergelijking: Van alle Amerikanen vindt 60 procent dat homoseksualiteit geaccepteerd zou moeten worden, blijkt uit een onderzoek dat Pew in 2013 heeft gehouden.

Zo'n trend laten de meest recente SCP-cijfers in Nederland naar de Turkse en Marokkaanse gemeenschap niet zien. Omdat die gemeenschap voor het overgrote merendeel uit moslims bestaat, zijn die cijfers ook indicatief voor opvattingen onder moslims in Nederland.

Uit de LHBT-monitor (onderzoek naar opvattingen over lesbische, homoseksuele, biseksuele en transgender personen) die vorige maand is verschenen, blijkt dat er geen grote veranderingen optreden. Gaat het om aanvaarding in het algemeen, zoals 'Homo's mogen hun leven leiden zoals ze dat willen', dan is er een lichte stijging. Maar gaat het om een aanvaarding die dichterbij komt - neem de stelling: 'Ik zou het een probleem vinden als mijn kind een homoseksuele relatie zou hebben' - dan is er beslist geen toename te zien.

Islamitische voorhoede
Arabist Jan Jaap de Ruiter van Tilburg University ziet hier in het Westen langzamerhand een islamitische voorhoede ontstaan die ruimte voor homoseksualiteit ziet.

Verschillende moslim-auteurs dragen theologische argumenten aan voor acceptatie van homoseksualiteit. Dan wordt er bijvoorbeeld een alternatieve interpretatie gegeven van het verhaal van Lot: God zou niet in woede zijn ontstoken vanwege homoseks, maar vanwege het geweld in zijn stad. Of er wordt verwezen naar een passage in de Koran over het paradijs, waar 'mooie knapen' zullen zijn.

De Ruiter verwacht dat imams in het Westen dit soort interpretaties uiteindelijk zullen overnemen. "Ze hebben te maken met een wereld waarin homoseksualiteit veel beter geaccepteerd wordt. Die kunnen daar onmogelijk ongevoelig voor blijven."