Onze Marokkanen zijn Nederlandse staatsburgers

Wilders had niet aan zijn publiek moeten vragen of het meer of minder Marokkanen wilde hebben. Zijn uitspraken werden gezien als misselijkmakend, haatzaaiend en ophitsend. Zelfs 'RTL Nieuws', dat over het algemeen 'geen mening' heeft en niet doet aan hoofdredactionele commentaren, heeft zich uitgesproken in een open brief van adjunct-hoofdredacteur Pieter Klein: "Willens en wetens de oudste retorische truc ter wereld toepassen, weten wat er komen gaat, en dan die loze, krankzinnige belofte: 'Gaan we regelen'. Misselijkmakend [...] Vind je het gek dat het historische vergelijkingen regent? Nee, natuurlijk niet - je zocht ze op [...] Laten we wel wezen: hoe een rechter er eventueel uiteindelijk ook over oordeelt: je zaait haat en je discrimineert. Ongegeneerd." Klein heeft gelijk.

Belachelijk en gevaarlijk
Chris Rutenfrans van de Volkskrant neemt het Wilders kwalijk dat hij Marokkanen als één groep behandelt, want "in onze cultuur is de cruciale entiteit niet de stam, niet de familie en ook niet het gezin, maar het individu". Wilders had dus onderscheid moeten maken tussen de verschillende soorten individuen waaruit de Marokkaanse gemeenschap in Nederland bestaat.

Wat mij opvalt in deze hele discussie, is dat er nooit gesproken wordt over het feit dat de meeste 'Marokkanen' het Nederlandse staatsburgerschap bezitten. De belofte van Wilders dat hij het wel even zal regelen dat Marokkanen zullen vertrekken uit Nederland, is dus belachelijk en gevaarlijk. Je kunt Nederlandse staatsburgers niet deporteren. Je zou ze alleen kunnen wegpesten. Wat meer nadruk had moeten krijgen in dit conflict is de boodschap dat 'Marokkanen' met Nederlands staatsburgerschap buiten schot moeten blijven in deze uitspraak. Het gaat niet over hen, het kán niet over hen gaan.

Deze discussie beklemtoont het gebrek aan respect voor staatsburgerschap in Nederland. Wellicht heeft dit te maken met het feit dat je als ingezetene al zo veel rechten hebt. Als je legaal in Nederland woont zonder te beschikken over een Nederlands paspoort, kun je aanspraak maken op veel voorzieningen. Je kunt een uitkering en toeslagen krijgen, je kunt je inschrijven voor een sociale huurwoning, je kunt al vrij snel stemmen, et cetera. Alle sociale voorzieningen zijn beschikbaar voor mensen met een verblijfsvergunning. De knip tussen ingezetenen en staatsburgers is niet groot. Het staatsburgerschap is in Nederland eerder een bezegeling van je eerdere status dan een grote stap voorwaarts, terwijl het verschil in de Verenigde Staten juist heel groot is.

Eén van ons
Deze houding past binnen in een benadering van mensenrechten waarin alle mensen, ongeacht hun staatsburgerschap, dezelfde basisrechten hebben. Dat is een mooie gedachte, maar heeft dus ook nadelen. Want het betekent dat mensen zich minder snel ergens thuis kunnen voelen. Er is geen moment waarop je medelanders tegen je zeggen: nu ben je één van ons.

In de VS heeft het Amerikaanse paspoort migranten niet altijd kunnen beschermen tegen uitsluiting. Amerikaanse burgers van Mexicaanse afkomst werden in de jaren dertig samen met niet-burgers gedeporteerd naar Mexico. Japanse Amerikanen werden in de Tweede Wereldoorlog geïnterneerd in detentiecentra. En er is een zeer grote groep zwarte Amerikanen die formeel staatsburgers zijn, maar decennialang werden beschouwd als tweederangsburgers.

Maar staatsburgerschap heeft wel meer inhoud in Amerika dan in Nederland. Veel immigranten die hun Amerikaanse paspoort hebben gekregen, voelen zich volledig opgenomen in een nationale gemeenschap die hen beschermt. Dat paspoort en die identiteit kunnen hen niet meer worden ontnomen.

Dit besef is wat ontbreekt in de discussie over de uitspraken van Geert Wilders. Zelfs de critici laten in het midden of staatsburgers van Marokkaanse afkomst horen bij de 'Marokkanen' of de 'Nederlanders'. Dat ze opkomen voor het recht om niet als groep te worden gestigmatiseerd lijkt mij zeer juist. Maar het zou nog beter zijn als zij zeggen: "Wij verzetten ons mét onze medeburgers tegen deze onrechtvaardige uitspraken van Wilders."