Onverzettelijkheid kost pater Frans het leven

Hij bleef. En nu leeft pater Frans niet meer. Twee kogels raakten hem gisterochtend in zijn hoofd, de onbekende schutter verliet snel de tuin weer, en liet de pater op de stenen voor zijn huis liggen. Iedereen die van de Nederlandse jezuïet Frans van der Lugt heeft gehoord wist allang dat hij Syrië, waar hij vijftig jaar werkte, niet zou verlaten. "Typisch Frans", volgens een vriend.

Al meer dan een jaar zat Van der Lugt vast in zijn klooster in Homs, of wat daar na de bombardementen van over was. Te midden van de burgeroorlog zorgde hij er voor tientallen ouderen en zwakkeren die niet konden vluchten uit het belegerde oude stadscentrum. "Ik wil graag voor hen, zo mogelijk, een bron van troost zijn."

Opgegroeid in Amsterdam als bankierszoon, vertrok Van der Lugt voor zijn studie als jezuïet naar het Midden-Oosten. Naast priester was hij ook psychotherapeut. 'Abuna', 'leidsman', noemden de Syriërs hem. Die bijnaam hield de geestelijke over aan de door hem georganiseerde wandeltochten - met als doel de verdeelde bevolkingsgroepen bij elkaar te krijgen. Toen Trouw in 2006 zijn zorgboerderij bezocht, zei hij: "Godsdienst moet ten dienste staan van de mensheid. Niet andersom."

De familie heeft meermaals gevraagd of hij terug wilde komen, al was het maar voor een paar jaar, tot de rust terug zou keren. Broer Jan van der Lugt legde het vorig jaar uit: "'Nee', zei hij, 'ik moet er zijn, die mensen verkeren in nood'. Tot in de sloppenwijken is hij bekend. Hij is één van hen."

Op de fiets of in zijn Volkswagenbusje reed hij overal dwars doorheen. Strijdvaardig en ontwapenend tegelijk, zo herinneren vrienden en bekenden hem. Telefoontjes naar de familie waren altijd monter. Wel kwamen er steeds minder telefoontjes. Toen broer Jan in augustus na een maand stilte eindelijk weer iets vernam, bleken water en elektriciteit afgesloten, en overleefde de geestelijke inmiddels op rijst en gortepap. Elke dag vroeg Jan zich af: "Zou hij nog leven?"

Niet hoe je je het leven van een telg uit een bankiersfamilie voorstelt. Maar sober is hij altijd geweest, herinnert Jan zich. Hij liep elke dag in een oude trui en broek. "Dus als hij op bezoek kwam, stuurden mijn ouders hem steevast langs een kledingzaak om een net pak te halen. Bij vertrek terug naar Syrië liet hij dat dan stiekem in de kast hangen."

Het bleef weer een tijd akelig stil uit Homs, maar begin dit jaar stuurde pater Frans een YouTube-filmpje de wereld in. Met een wanhopige oproep om eten en zorg. "Honger vreet het lichaam langzaam maar zeker op" ... "We willen niet sterven in een zee van ellende en leed."

Uiteindelijk was het niet de honger die hem fataal werd. Maar wat dan wel? Naar het waarom van zijn dood is het gissen. Zijn politieke standpunten? Hij heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij weinig of niets verwachtte van de islamitische opstandelingen in Syrië. Maar de interviews die hij daarover gaf dateren allemaal van voordat de strijd definitief escaleerde. Of hij vertrouwen bleef houden in het regime van Assad is niet bekend.

Hij was een van de 24 laatst overgebleven christenen - ooit woonden er 60.000 in Homs. Toch is het niet gezegd dat zijn geloof pater Frans het leven heeft gekost; aan alle kanten vallen doden. Wrang genoeg trekt de oorlog zich net zo weinig aan van de scheidslijnen tussen de religies als pater Frans dat zelf deed.

Was hij de allerlaatste geweest, dan was hij nog gebleven. "Als de christenen allemaal weg zijn, dan ben ik hier gewoon voor de moslims."

Het kan ook zijn openhartigheid geweest zijn die hem parten heeft gespeeld. Iedereen wist dat hij in het klooster eten en schatten bewaakte. Tussen de puinhopen van Homs redde hij oude handschriften uit moskeeën en relikwieën en ikonen uit kerken. Maar voor zover bekend is er niet geprobeerd het klooster te plunderen.

Als iets pater Frans het leven heeft gekost, dan is het zijn karakter. Zijn onverzettelijkheid was groots. Tegen de ellende in, ondanks de verschrikkingen om hem heen, bleef hij geloven in vrede en verzoening. Hij dwong zichzelf hoop te houden. "Alleen dan kan ik wat voor anderen betekenen." Dus had pater Frans ook niet verwacht dat iemand hem iets aan zou doen. Hij had immers geen vijanden. Tot op het allerlaatst is het hem gelukt hoopvol te blijven, vertelde een bekende, Albert Abdul-Massih, aan The Guardian. Twee dagen geleden belde hij nog met Van der Lugt. "Hij zei dat de strijd snel over zou zijn." Donderdag zou hij 76 jaar zijn geworden.

undefined