Onttakeld spektakel

’The Song’ van Rosas, choreografie: Anne Teresa De Keersmaeker. Gezien 6/6 Muziektheater Amsterdam. www.hollandfestival.nl

Ze werd beroemd met abstracte dansstukken met mathematisch repeterende patronen. Streng en ook wat introvert, maar altijd overdonderend. Na de internationale doorbraak met ’Fase’ (1982) op een compositie van Steve Reich wendde ze zich onder meer tot de muziek van Monteverdi, Mozart en Bartók. Recenter waagde ze zich zelfs aan de eerder door haar vermaledijde romantische componisten. Choreografe Anne Teresa De Keersmaeker smeedde steeds een duivelspact met de muziek: elke noot geanalyseerd, geen beweging te veel, alsof de passen de muziek voortbrachten in plaats van andersom.

Ook al werd het minimalistische pad gaandeweg verlaten en werd haar dans dieper, emotioneler en acuter: de relatie tussen dans en muziek bleef haar artistieke ruggengraat. Van die Anne Teresa De Keersmaeker is tijdens dit Holland Festival weinig overgebleven.

Haar recentste werk staat centraal in deze editie en na het zien van ’The Song’, een groepswerk uit 2009, moet gezegd: de Vlaamse dansmaakster is in staat zichzelf, en haar Brusselse gezelschap Rosas, tot de essentie te herleiden – twee uur dans zonder muziek, op enkele fragmenten van Beatles-songs na.

In ’The Song’ is de eenheid tussen muziek en dans volledig overboord, en tabee is ook de ’mooie’ enscenering.

Beeldend kunstenaars Ann Veronica Janssens en Michel François creëerden een niemandsland dat de kale toneelopening van Het Amsterdamse Muziektheater desolaat laat ogen, maar ook een intimiteit van het onbestemde soort oproept. Slechts een wit vierkant vlak met daarboven een stuk knisperend foliezeil bakent een dansvloer af. Hier hangen de negen dansers en één danseres in casual kleding losjes omheen, als ze niet aan het dansen zijn. Terloops, als op een sportveldje onder de rook van een provinciestadje. En zo voelen wij ons eveneens: alsof we hier toevallig zijn beland.

De terloopsheid had niet bedrieglijker kunnen zijn. Het spektakel is zozeer onttakeld dat De Keersmaekers boodschap harder aankomt: de mens, zijn expressie en de betekenis daarvan bevindt zich aan de rand van de afgrond. Dit ’veldje’ is het schemergebied waarbinnen individuen letterlijk knisperen, roffelen, wrijven en piepen: het geluid van hun beweging wordt kracht bijgezet door een fysiek op de bühne aanwezige gerausmacher, die het geluid uit haar vestje of een plasje water tovert. Echter, in de groepsdansen is het de massa die strikte regels voorschrijft; als ganzen in vlieggelid, continu opgejaagd schikkend en herschikkend. Een ontmenselijkte cadans die angstaanjagend en kwetsbaar tegelijk is.

Niet iedereen zal deze De Keersmaeker kunnen appreciëren, en sommige delen zijn, dat moet gezegd, veel te uitgesponnen en daarmee oorverdovend saai. Maar de choreografe toont zonder enig moralisme: dit zijn wij en in deze situatie zijn we beland. In de stilte ligt geen berusting besloten, maar een krachtige roep om eigenheid in een snel transformerende, uniforme wereld.

Aan het einde rolt de enige aanwezige toneellamp een lichtbaan uit over het publiek. Wij zijn deelgenoot in verstilling, al is het maar voor even.