Ontslag ouderen smeerolie in magere tijden

AMSTERDAM - ,,Een boete op het ontslaan van ouderen? Daar zijn we geen voorstander van'', zegt directeur Ton van Asten van Zwanenberg Food Group over het voorstel van De Geus. De vleeswarenproducent gaat twee fabrieken in Tilburg en Den Bosch sluiten, waarbij 180 mensen hun baan verliezen. Veel medewerkers zijn begin vijftig. ,,Bij deze reorganisatie kijken we naar veel meer dan leeftijd, zoals bijvoorbeeld naar de bereidheid tot verhuizen. Als je als bedrijf een zorgvuldige, individuele afweging maakt en er moeten toch ouderen uit, is het onrechtvaardig als daar een financiële straf op volgt'', vindt Van Asten.

Bovendien willen veel ouderen er wat graag uit, zegt hij. ,,Veel mensen bij ons in de vleeswarenfabriek zijn al jong begonnen met werken. Die hebben veertig jaar aan de hammenlijn gestaan en zijn blij te stoppen. De overheid moet ze die keus ook laten.''

Maar minister De Geus van sociale zaken is bang dat ouderen er als eerste uitvliegen en blijvend aan de kant komen te staan, nu het economisch tegenzit. Daarom vindt hij dat bedrijven die werknemers boven de 57,5 jaar ontslaan een deel van de WW-uitkering moeten betalen. Zo wil de bewindsman voorkomen dat bedrijven hun reorganisaties afwentelen op de collectieve middelen, de WW-kassen.

Tegelijkertijd moeten 57-plussers die nog kansen hebben op de arbeidsmarkt weer verplicht solliciteren, aldus De Geus in een wetsvoorstel dat hij vorige week naar de Tweede Kamer stuurde.

Maar vertrekregelingen voor ouderen blijven een belangrijk smeermiddel bij reorganisaties, waar alle partijen belang bij hebben. Ook bij de Zwanenberg Food Group drong de vakbond aan op een goede ouderenregeling 'zodat de jongeren kunnen blijven'.

Een vertrekregeling voor ouderen is vaak de makkelijkste weg, beaamt Peter Middendorp, hoofd arbeidsvoorwaarden en sociaal beleid bij KPN. Het telecombedrijf heeft een ingrijpende reorganisatie achter de rug waarbij 5000 banen moesten verdwijnen. Dat er niet nog meer banen zijn geschrapt, komt dankzij de 'deal' die KPN met de bonden heeft gemaakt. ,,Wij boden 55-plussers tachtig procent van hun salaris door te betalen als ze vertrokken. Daar heeft 95 procent gebruik van gemaakt.''

Zowel KPN als de vakbonden als de ouderen waren het erover eens dat de reorganisatie op deze manier 'de minst nadelige consequenties' zou hebben. ,,Er hoefden minder jongeren te worden ontslagen'', vertelt Middendorp. ,,Dat was voor ons belangrijk omdat wij werken met nieuwe technieken, die jongeren onder de knie hebben. Veel ouderen wilden zelf weg. Zij hebben moeite met nieuwe technieken, zeker diegenen die toch al op hun tenen liepen.''

KPN heeft de kosten niet op de WW afgewenteld. ,,We betalen de uitkeringen zelf.'' Hij zegt: ,,De ouderenregelingen zijn een smeermiddel geweest bij de reorganisatie.''

Het is de vraag of een boete zoals De Geus voorstelt de reorganisatie bij KPN anders had doen verlopen. Het telecombedrijf betaalt nu 80 procent van het loon door, een hoger bedrag dan 30 procent van een WW-uitkering. ,,Bij kleine bedrijven die zo'n afspraak met de bonden niet kunnen maken, kan een boete effectief zijn'', denkt Middendorp. ,,Maar het kan ook een averechts effect hebben. Als je de boete betaalt, is het legitiem om ouderen te ontslaan.''

Dat minister De Geus het bedrijven moeilijker wil maken om ouderen te ontslaan, lijkt alleen maar in hun eigen belang. Nederland vergrijst in rap tempo. Als de arbeidsdeelname van ouderen niet fors stijgt, zitten de bedrijven over een aantal jaren zonder personeel.

Maar nu en straks zijn twee verschillende dingen zodra er een reorganisatie voor de deur staat. ,,Er zit een spanning tussen het individuele belang van een bedrijf het algemene belang dat ouderen langer doorwerken'', zegt Middendorp. ,,Er gaan grote tekorten op de arbeidsmarkt ontstaan. We worden met zijn allen steeds gezonder en willen alleen maar korter werken. Die trend moet doorbroken worden. Maar de economische noodzaak is er nog niet. Bij een reorganisatie vallen de belangen nu nog samen. Op enig moment vallen die belangen niet meer samen. De wal zal het schip keren.''