Verkiezingskoorts
'Ongeschikte' kandidaten krijgen hun eerste staatsgeheimen
In zijn laatste maanden in het Witte Huis, in 1952, begon president Harry Truman een mooie traditie. Twee kandidaten streden om zijn opvolging, de Republikein Dwight Eisenhower en de Democraat Adlai Stevenson. De president beval de CIA die twee voor te lichten over de belangrijkste kwesties die speelden rond de nationale veiligheid. "Dan zullen ze campagne voeren met meer inzicht, en degene die gekozen wordt, kent dan alvast de belangrijkste mensen", aldus Truman.
Afgelopen week hebben, vermoedelijk, Donald Trump en Hillary Clinton ook zo'n briefing gehad. Maar zowel Republikeinen als Democraten vroegen zich af of dat wel zo'n goed idee was. Niet wat betreft hun eigen kandidaat natuurlijk. Maar die van de andere partij - kun je die wel vertrouwen met geheime informatie?
Donald Trump zou de boel zomaar kunnen doorbrieven aan Vladimir Poetin, redeneren de Democraten. Of ze dat echt geloven is de vraag, maar Trump heeft aanleiding genoeg gegeven voor samenzweringstheorieën. "Rusland, als je luistert, ik hoop dat jullie de 30.000 e-mails kunnen vinden die we kwijt zijn", riep Trump eind juli, naar aanleiding van de controverse rond de eigen e-mailserver van Hillary Clinton en de vele 'persoonlijke' e-mails die ze daarvan had gewist.
Dat was sarcasme, zei Trump later, maar voor wie het graag wil geloven, zijn er nog wel andere aanwijzingen dat hij nauwe banden heeft met Rusland. Hij heeft Poetin bij gelegenheid geprezen als een echte leider, iemand waar Obama niet aan kan tippen. Trump ontkent dat hij zakelijke banden heeft met Rusland, maar zijn zoon heeft een aantal jaren geleden gezegd dat de Trump Organization 'onevenredig' veel Russische belangen had. In interviews leek Trump er vanuit te gaan dat de Russische annexatie van de Krim een gedane zaak is, en dat zodoende Rusland niet 'in de Oekraïne' actief is - waarmee hij het bestaan ontkende van een van de belangrijkste buitenlands-politieke problemen van de VS.
En dan is er Trumps campagneleider, Paul Manafort. Die heeft voor de regering van Oekraïne gewerkt, in de tijd dat een zetbaas van Poetin er aan de macht was.
Die verdenkingen, en anders wel gewoon Trumps kennelijke onvermogen om ook eens niet te zeggen wat hij denkt, maken het een kwestie van staatsbelang om hem niet de gebruikelijke veiligheidsvoorlichting te geven, zeiden Democraten de afgelopen weken. De fractieleider van de Democraten in de Senaat, Paul Reid, raadde de regering-Obama aan, de kandidaat desnoods een nep-briefing te geven, zonder een spatje geheime informatie.
'Het gaat allemaal uitlekken'
Omgekeerd zeggen de Republikeinen dat juist Hillary Clinton duidelijk niet vertrouwd kan worden met staatsgeheimen. Dat heeft ze wel bewezen door als minister van buitenlandse zaken haar eigen e-mailserver in te richten, die niet goed te beveiligen (de FBI was niet mals in zijn oordeel) en er in strijd met de richtlijnen soms geheime informatie over te laten passeren. Wie zo 'enorm slordig' (aldus de FBI) met gevoelige informatie omgaat, zou als ambtenaar nooit meer de bevoegdheid krijgen om die in te zien, zeggen de Republikeinen. "Het gaat allemaal uitlekken", zei Trump.
Maar een presidentskandidaat van een grote partij heeft de bevoegdheid om van dat soort informatie kennis te nemen automatisch, zo is de beleidslijn dus al sinds 1952. "Er wordt aangenomen dat een zekere hoeveelheid gevoelige informatie wel met de genomineerde kan worden gedeeld, omdat diens doopceel in alle openbaarheid is gelicht", zei Lanhee Chen, een medewerker van Mitt Romney in 2012, tegen de Washington Post. Chen moest zelf wel een onderzoek ondergaan voor hij toestemming kreeg om, als enige, bij de briefings te zijn die Romney kreeg.
Het waren twee bijeenkomsten, vertelde hij, een in Los Angeles en een in Washington DC, allebei in afluistervrije kamers in gebouwen van de overheid. Romney kreeg een presentatie over een aantal internationale en nationale veiligheidsproblemen, en kon vragen stellen. Later kreeg Romney ook nog bestuurlijke informatie, over de maatregelen die de federale regering nam toen superstorm Sandy de oostkust trof.
Maar dat wil nog niet zeggen dat Romney op dat moment al inzicht kreeg in alle informatie op veiligheidsgebied. De zittende president mag altijd bepalen dat sommige dingen echt nog geheim moeten blijven. In 2008, toen Barack Obama en John McCain de kandidaten waren, besloot president George W. Bush dat ze geen details mochten horen over wat de krijgsmacht precies aan het doen was in Afghanistan en Irak, schreef journalist Fred Kaplan in Slate.
Het is het verschil tussen 'geheim' en 'topgeheim'. Maar het duurt nog maar even, en dat verschil valt weg: op 9 november, de dag na de verkiezingen. Ook al duurt het nog tot januari voor de nieuwe president beëdigd wordt, voor Hillary Clinton of voor Donald Trump zijn dan alle soorten staatsgeheimen toegankelijk. En voor de ander geldt: gaat je niks meer aan.
