Onder druk vecht Merkel voor Europa - én voor zichzelf

Terwijl in Berlijn een regeringscrisis woedt over de vraag of Duitsland een eigen koers moet varen, vecht bondskanselier Angela Merkel (CDU) voor een Europese aanpak van de asielproblematiek. Afgelopen weekend lekte uit dat ze mogelijk volgend weekend al afspraken wil maken. Bij dat spoedoverleg schuiven dan sowieso Oostenrijk, Griekenland en Italië aan, berichtte de krant Bild am Sonntag.

Een Duitse regeringswoordvoerder ontkende direct dat er een extra 'EU-top' in de planning stond, maar zei wél dat er gesprekken liepen met verschillende landen. Welke naam of status die ook krijgen, duidelijk is dat Merkel zo snel mogelijk met cruciale EU-partners om tafel wil. Ze zei eerst te wachten op een top van de Europese Raad op 28 en 29 juni. Maar zo veel tijd heeft ze niet meer.

Vandaag beslist het CSU-bestuur in München mogelijk minister van binnenlandse zaken Horst Seehofer, tevens CSU-partijvoorzitter, op eigen houtje zijn plan voor dichtere grenzen uit te laten voeren. Seehofer wil asielzoekers die in een ander EU-land staan geregistreerd direct terugsturen. Merkel weigert dat. Het conflict escaleerde vorige week en doet Merkels regering wankelen.

Rand van de afgrond

De druk op Merkel is groot. Stuurt de CSU Seehofer vandaag inderdaad op een solomissie aan de grenzen, dan kan ze twee dingen doen: zijn plan knarsetandend accepteren en daarmee het laatste restje begraven van haar vluchtelingenpolitiek met een 'vriendelijk gezicht', zoals ze het in 2015 noemde. Of Seehofer wegsturen en haar kabinet naar de rand van de afgrond brengen.

Merkel vecht voor Europese solidariteit, zegt ze: sluit Duitsland zijn grenzen, dan volgen andere landen en laat Europa Griekenland en Italië met alle vluchtelingen in de steek. Haar vete met Seehofer gaat al terug tot haar open grenzen uit september 2015. Seehofer, destijds minister-president van Beieren, bekritiseerde die fel. Hun conflict bleef sluimeren en is nu weer opgelaaid.

Het vluchtelingenthema is weer helemaal terug in Duitsland, mede door het schandaal rond de Duitse IND, het Bamf. Slechts 20 procent van de Duitsers heeft er volgens peilingen nog vertrouwen in dat de Duitse asieldiensten goed functioneren. Ook was er de schok over de minderjarige Susanna, die door een afgewezen Irakees werd vermoord. De onvrede over afgewezen asielzoekers die niet worden 'uitgezet' is groot. Die vertolkt Seehofer met zijn grenzen-plan.

Nieuwe aanpak

Tegen die druk in probeert Merkel bij haar Europese lijn te blijven. Dit is een 'Europese uitdaging' die een 'Europese oplossing' vergt, herhaalde ze zaterdag in haar wekelijkse videobericht. Ze noemde de vluchtelingenkwestie beslissend voor de vraag of Europa bij elkaar blijft. En dus neemt ze nu het initiatief voor een nieuwe aanpak. Regelingen die tot nu toe getroffen werden - het Dublin-akkoord, de herverdeling van vluchtelingen - mislukten in de praktijk.

Het is de vraag of ze nu in enkele weken voor elkaar krijgt wat Europa de afgelopen drie jaar niet van de grond kreeg, klinkt het droogjes in een commentaar in de krant Süddeutsche Zeitung. Zeker nu in landen als Oostenrijk en Italië een stevige rechts-populistische wind waait. Mark Rutte bood vrijdag aan Merkel te helpen om in Brussel een Europees akkoord te forceren, hij wil daarvoor desgewenst 'zijn agenda schoonpoetsen'. Aardig van hem, maar in Duitsland lijkt niemand zijn hulpbereidheid te hebben opgemerkt.

Daadkracht

Daar zijn andere EU-spelers in het vizier, met name de landen waardoorheen de meeste vluchtelingen naar Duitsland komen: Oostenrijk, Griekenland en Italië - naar dat laatste land stuurt Duitsland ook de meeste weer terug. Vandaag komt de nieuwe Italiaanse premier Giuseppe Conte naar Berlijn, morgen de Franse president Emmanuel Macron. Die gelegenheden zal Merkel ongetwijfeld aangrijpen om alvast iets van Europese daadkracht te tonen aan het Duitse publiek.

Merkel heeft de hoop niet opgegeven - buigen doet ze nog niet. Ze vecht voor Europa, maar minstens even hard voor haar erfenis als 'vluchtelingenkanselier'.

Van haar oorspronkelijke welkomstpolitiek heeft ze de afgelopen jaren al veel losgelaten, bijvoorbeeld door een stop op gezinshereniging voor vluchtelingen uit niet-oorlogsgebieden in te voeren en maandelijkse bovengrenzen te accepteren. Mensen terugsturen aan de grens is symbolischer, het lijkt voor haar onaanvaardbaar.

Of de Beierse christen-democraten het vandaag op een breuk laten aankomen, valt nog te bezien. Seehofer zei tegen de krant Bild am Sonntag dat 'niemand in de CSU' dat wil. Toch week ook hij niet van zijn standpunt. En de krant Welt am Sonntag berichtte dat hij eind vorige week tijdens een overleg met CSU-regeringsleden uiterst sceptisch was over verdergaan met Merkel. "Ik kan met die vrouw niet meer werken", zou hij tot tweemaal toe gezegd hebben.

Lees ook: Merkel bereidt snelle Europese migratie-top voor

De Duitse bondskanselier Angela Merkel werkt aan een topontmoeting met verschillende EU-landen waar net als Duitsland de vluchtelingencrisis fors toeslaat. Dat schrijft de Duitse krant Bild. De top zou nog voor de gewone Europese top van 28 en 29 juni moeten plaatsvinden.