OM slaat al piketpaaltjes in zaak-Wilders

Nee, betoogde officier van justitie Wouter Bos van het Openbaar Ministerie (OM) vanmiddag in de beveiligde rechtszaal op Schiphol, waar het proces tegen Wilders plaatsvindt. "Als wij kijken naar de aangiften in deze zaak, zit de pijn bij velen in het over één kam scheren van de gehele bevolkingsgroep."

Want dát is wat er gebeurde, en waarom Wilders terecht staat, zei Bos, en daar doen eerdere of latere uitspraken niets aan af. Het OM begon vandaag met zijn voordracht, het zogeheten requisitoir. Dat bestaat in de zaak-Wilders uit 190 pagina's. Vandaag werd een theoretisch kader neergelegd, waarin onder andere de Europese jurisprudentie over het recht op de vrijheid van meningsuiting en het verbod op discriminatie werd geschetst. Morgen zullen de laatste zestig pagina's worden voorgelezen en zal het OM concreter ingaan op hoe Wilders' uitlatingen moeten worden beoordeeld. Ook zal het OM dan met een strafeis komen.

Het OM heeft alvast wel een paar piketpaaltjes geslagen. Een van de belangrijkste: officier Bos betoogde dat alleen de bewuste speech op 19 maart en het interview op 12 maart (op de markt in Den Haag) betrokken moeten worden bij de beoordeling. Alle andere uitlatingen van Wilders daaromheen, inclusief nuanceringen, moeten buiten beeld gelaten worden. Want: die maken voor het beledigd zijn van Marokkaanse Nederlanders niet uit, vindt het OM. Bovendien leidt het betrekken van de context onvermijdelijk tot willekeur: welke uitlatingen wegen mee, en welke niet? Je kunt de context op verschillende manieren zien, en dat leidt in het geval van Wilders niet per se tot een rooskleuriger beeld, zei officier Bos.

De vraag naar context speelt een cruciale rol in dit proces. De verdediging hamert juist op het belang ervan: volgens advocaat Geert-Jan Knoops moeten Wilders' uitlatingen gezien worden in de bredere context is van het politieke debat. Wilders vatte die avond in café De Tijd in feite gewoon zijn partijprogramma samen. Ook heeft hij in interviews na zijn uitspraken nadere toelichting gegeven, bijvoorbeeld dat hij het alleen over criminele Marokkanen had. Dat zou zijn uitlatingen in een heel ander licht plaatsten.

Onzin, vindt het OM. Niet alleen omdat dit voor het gekwetst-zijn van Marokkanen geen verschil maakt, maar ook om nog een fundamentelere reden: "Je kunt delicten niet terugdraaien", zei justitie-officier Bos. Gedaan is gedaan: aan de strafbaarheid van een bepaalde uitspraak veranderen latere of eerdere uitspraken niets. "Dat zou het evident ongewenste effect hebben dat een discriminatoire speech altijd kan worden geneutraliseerd", zei Bos. "Gewoon door kort voor of na de speech een interview met wat nuanceringen te geven of te verwijzen naar een partijprogramma. Terwijl de speech zijn schadelijke effect al heeft bereikt". Dat zou, meent hij, 'iedere strafbaarstelling van hate speech compleet ondermijnen'.

Maar zelfs áls je de context erbij zou betrekken, vervolgde Bos, dan maakt dat de zaak er niet beter op. Want in het PVV-programma wordt niet gesproken over het verminderen van Marokkanen, maar om het terugdringen van immigratie uit moslimlanden, of het uitzetten van ciminele allochtonen van niet-Westerse komaf. Dat is iets heel anders, vindt Bos. "Wilders' speech was volstrekt ongeschikt als samenvatting van het PVV-programma".