Om kwart voor elf staat de tram stil, daarna heel Utrecht

10.45 uur

Ze zijn op weg naar de Jaarbeurs, naar het busstation en willen daar overstappen op de lijn naar de universiteit op de Uithof, of ze willen gewoon een ochtend winkelen in het oude centrum van Utrecht. Maar om kwart voor elf, net voor de bocht op het 24 Oktoberplein, komt er een einde aan deze normale maandagochtend. Er klinken schoten, passagiers vallen neer tussen de kunststof stoeltjes, de tram komt schokkend tot stilstand.

Martine Rood, algemeen directeur van een digitaal zorgplatform, is aan het werk in haar kantoor pal aan het 24 Oktoberplein. Ze kijkt niet direct uit op de plek van het drama, maar hoort wel dat er wordt geschoten. “Het bizarre was dat mijn collega van de buitendienst juist kwam aanrijden toen het gebeurde. Hij zag mensen uit hun auto vluchten en kwam bibberend bij ons binnen.” Als ze naar buiten wil om een kijkje te nemen, sommeert de politie haar om direct weer naar binnen te gaan. “Alles is hermetisch afgesloten. We hebben alle deuren en ramen dichtgedaan. Ik zie het plein alleen via de weerspiegeling in de ruiten. Er lopen megaveel hulpverleners. De trams staan nog steeds stil.”

Bouwvakker Michel Andonov is op het plein aan het werk als hij de consternatie ziet in de tram. “Ik hoorde schoten. Vermoedelijk is er daarna iemand uit de tram gesprongen. Ik zag hem schieten op een witte auto, en daarna op een vrachtwagen. Hij schoot dwars door een ruit. Daarna sprong hij in een bordeauxrode auto. Hij reed om de trams heen de Beneluxlaan in. Ik ben ontzettend geschrokken.”

10.55 uur

Omdat de locatie van de schietpartij gunstig ligt, dichtbij het centrum en met brede aanvoerwegen, zijn de hulpdiensten snel ter plekke. Politiewagens omgeven op strategische plekken het gebied, ambulances vormen een geordende file, zodat de slachtoffers zo snel mogelijk naar een ziekenhuis kunnen worden afgevoerd. Helikopters zoeken ruimte voor de landing. De aard van de noodmelding van de trambestuurder heeft ook direct de Dienst Speciale Interventie (DSI) gealarmeerd. Zwaarbewapende manschappen moeten eerst de tramstellen veilig verklaren, voordat hulpverleners aan het werk kunnen. Eén lichaam ligt tussen twee tramstellen op de rails. Het wordt bedekt met een wit laken.

In het aanpalende Kanaleneiland lopen volwassen mannen angstig rond en kloppen elkaar vol ongeloof op de rug. Een aanslag in hun eigen wijk, ze kunnen het niet geloven. Buurtbewoners lopen doelloos over straat. Ze vertellen elkaar de wildste geruchten. Er zou ook in andere stadswijken geschoten zijn, roept de ene. De daders zijn drie blonde mannen, roept de ander. Ze hadden het op vrouwen met hoofddoeken gemunt, roept een derde.

Als drie mannen uit de wijk een telefoontje krijgen dat er ook bij een van de moskeeën op Kanaleneiland geschoten is, springen ze zonder na te denken in de auto om poolshoogte te nemen. Het blijkt loosalarm. Buiten de Sayidina Ibrahim-moskee houdt het moskeebestuur de wacht. De oudere mannen met baarden vertellen dat de moskee op last van de politie dicht is, maar dat verder alles rustig is.

11.48 uur

Het calamiteitenziekenhuis van het UMC Utrecht is geopend, een bijzonder ziekenhuis voor de onmiddellijke opvang van slachtoffers onder bijzondere omstandigheden. Binnen een half uur na opening kunnen de slachtoffers hier worden opgevangen. Lange tijd blijft onduidelijk hoeveel gewonden er bij het schietincident zijn gevallen, en hoeveel doden.

12.00 uur

De Utrechtse politie gaat vooralsnog uit van een aanslag met een terroristisch motief en is op zoek naar één verdachte: de man die bouwvakker Michel Andonov heeft zien wegrijden. Nu het woord terreur is gevallen, blazen protesterende politiemensen die in een slakkengang richting Den Haag rijden, hun actie af en keren terug naar de Domstad. Op de snelwegen richting Utrecht wordt een rijstrook voor het verkeer afgesloten om hulpdiensten de ruimte geven. De ploeg van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTB) Pieter-Jaap Aalbersberg komt voor spoedoverleg bijeen. De provincie Utrecht krijgt daarop het hoogste dreigingsniveau ooit, categorie 5.

12.20 uur

Daarna gaat het snel. De Utrechtse scholen krijgen het advies leerlingen binnen te houden. Premier Rutte zegt alle afspraken af en gaat in crisisoverleg. Alle politieke partijen schorten de verkiezingscampagnes op. Amerika waarschuwt zijn burgers Utrecht te mijden. De moskeeën in Utrecht krijgen het verzoek de deuren te sluiten. Het Rode Kruis opent de site ‘Ik ben veilig’ zodat burgers kunnen aangeven dat familie zich over hen geen zorgen hoeft te maken.

13.24 uur

Alle openbaar vervoer in Utrecht komt stil te liggen. Twee minuten later komt de oproep van de politie aan de gehéle stad: blijf binnen. De straten raken leeg, en verdwaald publiek wordt de weg naar huis gewezen. Rond die tijd sluit ook de complete universiteit haar deuren.

14.19 uur

Uit sporen uit een eerder gekaapte auto concludeert de politie dat de gezochte man Gökmen T. is. Zijn foto, afkomstig van de beveiligingscamera in de tram, wordt breed verspreid, met de waarschuwing de man niet zelf te benaderen. Hoewel nog niets bekend is over de toedracht spreekt premier Rutte op een persconferentie voor het eerst over een ‘aanslag’, terreur is ‘niet uitgesloten’. Hij neemt ook voor het eerst het meervoud in de mond. Er zou sprake kunnen zijn van ‘meerdere doden’. “Dit is een aanval op de beschaving.”

14.58 uur

Burgemeester Van Zanen van Utrecht maakt bekend dat er niet een, maar drie dodelijke slachtoffers zijn te betreuren. Later zal blijken dat er daarnaast vijf gewonden zijn. De geruchtenstroom komt op gang. Is hier wel sprake van een terroristische aanslag? De verdachte zou in 2013 veroordeeld zijn voor poging tot doodslag, meldt de NOS. Ook zou hij het in de tram op een familielid hebben gemunt. Dat gerucht wordt weer gevoed doordat Peter Noeken, bij de politie specialist eerwraak, naar Utrecht afreist. Getuigen zouden volgens Het Parool weer hebben gemeld dat de aanslag door meerdere mannen zou zijn gepleegd die ‘Allahoe Akbar’ hadden geroepen.

18.00 uur

Burgemeester Van Zanen spreekt op een persconferentie van een ‘zwarte dag voor Utrecht’. “We houden elkaar vast.” Kort daarna wordt bekend dat Gökmen T. is opgepakt. Waarom schoot hij zijn wapen leeg in de tram van kwart voor elf? Dat antwoord zal hij in de verhoren moeten geven. Het dreigingsniveau in Utrecht wordt verlaagd naar 4.

Utrecht is wereldnieuws

Even was de terreurdaad in Utrecht wereldnieuws. CNN deed verslag, maar ook de BBC en Al Jazeera. De Spaanse krant El Pais, de Franse Le Monde, The Japan ­Times en andere buitenlandse media berichtten over de aanslag door Gökmen T.

Buitenlandse regeringsleiders reageerden ook. De eerste die haar medeleven betuigde was de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Haar woordvoerder liet weten dat ze “met zorg en in solidariteit in deze uren aan de mensen in Utrecht dacht”. Merkel zei te treuren om de slachtoffers. De Franse president Emmanuel Macron zei: “Mijn gedachten gaan uit naar de familie van de slachtoffers. Wij zijn met u in rouw en vastberaden te strijden tegen diegenen die angst en terreur zaaien.”

Het Turkse ministerie van buitenlandse zaken veroordeelde de schietpartij waarbij drie mensen omkwamen krachtig in een schriftelijke verklaring. Het voegde er aan toe dat de veroordeling “ongeacht de identiteit van de dader is en zijn motivatie”. President Recep Erdogan kondigde een eigen onderzoek door de Turkse inlichtingendienst aan naar de motieven van de dader: persoonlijk of terroristisch. De schutter is in Turkije geboren, maar woont al jaren in Nederland.

“Amerika staat naast jullie”, zei de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Mike Pompeo tegen minister Sigrid Kaag voor buitenlandse handel. Ze waren samen aanwezig op een bijeenkomst in de Amerikaanse staat Kansas.

Lees hier meer over de aanslag in Utrecht.

Lees ook:

Wat gebeurt er in het calamiteitenhospitaal in Utrecht?

In Utrecht is vanmiddag het calamiteitenhospitaal opengesteld om slachtoffers van de schietpartij op te vangen. Het hospitaal heeft 200 bedden en gaat alleen open voor tijdelijke opvang in noodsituaties.