Om elf uur 's avonds gaat het licht uit

Een gezamenlijk avontuur. Zo omschrijven de twee initiatiefnemers het project Zin in Werk. Ondernemer Leendert Bikker en frater Harrie van Geene zijn in een voormalig klooster in Vught een centrum voor zingeving en werk begonnen. Spiritualiteit, bezieling en verbondenheid zijn kernbegrippen bij Zin. Maar wel gekoppeld aan werk en zakelijkheid. ,,We doen niet aan sacraal oerdansen. En ook niet aan klankschaaltherapie'', zegt Bikker. Na jaren plannen maken en verbouwen en enkele maanden proefdraaien opent Zin vandaag officieel de deuren.

Er is iets aan de hand met de twee mensen, die de koffie, thee en koekjes serveren. De professionele, wat gelikte vriendelijkheid van hotelschool-gangers, ontbreekt. Eerst blijven ze een beetje weifelend bij de deur staan en staren ze de bezoekers aan met een mengeling van verlegenheid en nieuwsgierigheid. Pas als Leendert Bikker en Harrie van Geene ze wenken, beginnen ze te stralen en zetten ze alles netjes op tafel. Om zich daarna weer snel uit de voeten te maken.

,,Een experiment'', verklaart Bikker. ,,Hier vlakbij zit een instelling voor verstandelijk gehandicapten. We dachten: laten we het gewoon proberen. Het gaat boven verwachting. Eerst maakten ze alleen de bedden op en stofzuigden ze de kamers. Nu hebben we een ploeg van acht mensen die samen met een begeleider het hele hotel runnen, dus ook de catering. We praten hier over mensen die vaak hun hele leven niets anders hebben gedaan dan bijvoorbeeld enveloppen vouwen. Ze zijn helemaal opgeleefd.''

Het is niet louter liefdadigheid van Bikker en consorten. Het inschakelen van verstandelijk gehandicapten past ook in de filosofie van Zin. Bikker: ,,Wij willen een ontmoetingsplaats zijn. Topmanager uit het bedrijfsleven moet hier in aanraking komen met anderen. Met verpleegsters en onderwijzers. Bij de eerste ontmoeting met het verstandelijk gehandicapte personeel kijken de gasten wel even raar op. Maar daarna raken ze in gesprek. Dat is prachtig om te zien.''

Om die ontmoeting tussen allerlei groepen mogelijk te maken, opereert Zin zonder winstoogmerk. Het bedrijfsleven betaalt het volle pond. Maar organisaties die dat niet kunnen opbrengen, zoals groepen uit het vrijwilligerswerk en uit de zorgsector, kunnen tegen een lager tarief of zelfs gratis deelnemen aan de cursussen, die namen dragen als 'bezinning op identiteit', 'grondvormen voor groei' en 'gemeenschapszin'.

Ook de inrichting van het klooster moet mensen met elkaar in contact brengen. De hotelkamers zijn netjes, maar klein en sober ingericht. Een smal bed, douche, wastafel, wc en een klein schrijftafeltje. Verder niets. Bikker: ,,Natuurlijk zijn topondernemers in eerste instantie teleurgesteld. Maar dat is snel over. In plaats van al zappend de minibar leeg te drinken, gaan ze nu 's avonds naar de centrale ontmoetingsruimte. En dat is precies de bedoeling.''

Op het nippertje is het klooster van de slopershamer gered. Decennialang fungeerde het als rusthuis voor fraters op leeftijd. In Vught konden ze ongestoord genieten van hun oude dag na een leven van hard werken in onderwijs en ontwikkelingswerk. Want de in 1844 opgerichte orde van de fraters van Tilburg staat midden in het leven. De fraters begeleiden kinderen met aids in Afrika, leiden projecten voor straatkinderen in Brazilië en zijn - of liever waren - in Nederland actief in onderwijs en jeugd- en welzijnswerk.

Maar als onderkomen voor fraters in ruste voldeed het klooster in Vught begin jaren negentig niet meer. Te weinig comfort en gebrek aan mogelijkheden voor zorg. Toen er een nieuw onderkomen was gevonden, werd sloop een reële optie. ,,Dat deed pijn'', zegt Harrie van Geene, algemeen overste van de fraters. ,,De plek was ons zeer dierbaar.''

Precies op dat moment verscheen Leendert Bikker ten tonele, oprichter van het Rotterdamse communicatie-adviesbureau Bikker en voormalig voorzitter van Jong Management van werkgeversorangisatie VNO-NCW. ,,Vijf jaar geleden kwam ik vlak voor kerst iemand tegen, die begon over een klooster in Brabant, dat gesloopt zou worden. 'Dat kan toch niet. Heb jij geen idee?', vroeg hij mij.'' Dat idee kwam er. ,,Ik begon te fantaseren over een huis om tot rust te komen. Over een plek voor reflectie en verankering in deze tijden van hectiek en snelheid.''

Hij werkte het plan uit met twee maatjes. Een paar maanden later toog het drietal naar Tilburg om het idee aan de fraters te presenteren. ,,Je moet je voorstellen; drie ventjes van begin dertig, synodaal gereformeerd opgevoed. Die zouden dat stel oudere katholieke eerwaarde heren wel eens even gaan vertellen hoe het allemaal moest met het klooster. We troffen elkaar in een grote vergaderzaal en toen gebeurde het wonder. Van beide kanten was er meteen het gevoel: dit gaat lukken.''

Vier jaar leegstand had zijn sporen nagelaten. Het klooster was zwaar in verval geraakt. Bikker: ,,Toch wilden we zoveel mogelijk overeind houden. Juist omdat we een verbinding tussen traditie en toekomst tot stand willen brengen. Tussen professionaliteit en spiritualiteit.''

Het jonge architectenbureau dat werd ingeschakeld voor de grondige verbouwing, heeft er alles aan gedaan om oude delen van het klooster harmonieus te combineren met nieuwbouw. Met veel glas en hout hebben ze een sfeervol en rustgevend interieur gecreëerd. Stijlvolle verlichting en kunstwerken zorgen voor accenten.

Ook de fraters zijn teruggekeerd naar hun klooster. Een zestal van hen heeft een nieuwe woning betrokken op een steenworp van het hoofdgebouw. Enkele fraters hebben een functie in het klooster, bijvoorbeeld als gastheer. Van Geene: ,,Onze gasten kunnen altijd bij de fraters binnenlopen. En dat werkt. Laatst hadden we hier een groep succesvolle vrouwen uit het bedrijfsleven die kwamen voor een retraite. Sommigen hebben lange persoonlijke gesprekken gevoerd met de fraters. Die waren misschien wel het belangrijkste.''

Een vrijplaats voor spiritualiteit, noemt Van Geene het klooster. ,,Die spiritualiteit is er wel. Ook in de hedendaagse mens. Maar om er bij te komen moeten we weer verbinding aangaan met oude bronnen in onszelf, die we in deze hectische moderne tijd hebben verwaarloosd.'' Het klooster biedt rust en ruimte om na te denken en te mediteren. ,,We volgen het vaste dagritme van het kloosterleven. Ritmisch leven. Dat is heel belangrijk. Er wordt gegeten op vaste tijden en om elf uur 's avonds gaat het licht uit. Dan houdt de dag gewoon op. Voor veel mensen een verademing.''