Oekraïense president heeft bedrijven in belastingparadijzen
De president van Oekraïne, Petro Porosjenko, is al enkele jaren actief in belastingparadijzen. Sinds zijn beëdiging als president in 2014 heeft hij een vehikel dat bedoeld is om zijn bedrijven te verkopen, zoals hij in zijn campagne beloofde. Maar al in 2010 duiken er transacties op via de Britse Maagdeneilanden die aan Porosjenko gelinkt zijn, blijkt uit onderzoek van Trouw en Het Financieele Dagblad.
Opvallend is vooral een transactie uit december 2010, via de Oostenrijkse Raiffeisen Bank. Die bank leent 115 miljoen dollar aan Roshen, het chocolade- en snoepconcern waaraan Porosjenko het grootste deel van zijn fortuin te danken heeft. Raiffeisen krijgt daarvoor een onderpand: het bedrijfje Linquist Services Limited, gevestigd op de Britse Maagdeneilanden, moet bij de bank voor iedere dollar die Roshen krijgt een dollar storten op een geblokkeerde rekening.
Er zijn sterke aanwijzingen dat Linquist in handen is van Porosjenko, waarmee hij feitelijk zijn eigen bedrijf zou financieren. Er zit alleen een Oostenrijkse bank tussen, maar het is onduidelijk waarom dat precies nodig is.
Interne mails
Een eerste aanwijzing is dat alle post aan Linquist wordt doorgestuurd naar het hoofdkantoor van Roshen, zo blijkt interne mails van de Panamese juridisch dienstverlener Mossack Fonseca (MF). MF is het bedrijf dat Linquist heeft helpen opzetten, en is het aanspreekpunt voor de autoriteiten van de Britse Maagdeneilanden.
Een tweede aanwijzing is dat Linquist in augustus 2012 een tweede, soortgelijke transactie met Raiffeisen Bank doet. Ditmaal gaat het om een lening van 12,7 miljoen dollar aan het Oekraïense mediabedrijf UMH, dat grotendeels in handen was Boris Lozhkyn. In die periode waren Lozhkyn en Porosjenko zakenpartners, en was Linquist bovendien mede-eigenaar van UMH. Kort nadat Porosjenko in 2014 benoemd werd tot president, stelde hij Lozhkyn aan als zijn stafchef.
Witwassen
Lozhkyn wordt momenteel onderzocht door de Oostenrijkse autoriteiten vanwege mogelijk witwassen, dit naar aanleiding van de verkoop van UMH in 2013. Zijn banktegoeden in Oostenrijk zijn bevroren. Porosjenko is in eigen land verplicht om eventuele inkomsten uit het buitenland op te geven op een openbaar aangifteformulier. Afgelopen vrijdag publiceerde Porosjenko zijn aangifte voor 2015, maar gaf daarbij geen inkomsten uit het buitenland op. Hetzelfde geldt voor de aangiftes in 2013 en 2014.
In de gelekte gegevens van MF staat nog een bedrijf op de Britse Maagdeneilanden, waarvan wel helemaal vaststaat dat deze van Porosjenko is. In augustus 2014 richt hij het bedrijf Prime Asset Partners Limited (PAP) op, waarvan hij nog altijd 100% aandeelhouder is.
Roshen
De oprichting heeft volgens de president te maken met de voorgenomen verkoop van zijn chocoladefabriek Roshen. Tijdens de verkiezingscampagne beloofde hij al zijn ondernemingen - behalve een mediabedrijf - van de hand te doen. Begin dit jaar, toen Roshen nog steeds niet was verkocht, zei hij zijn aandeel te hebben ondergebracht in een 'blinde trust', een rechtsvorm die ervoor zou zorgen dat hij zelf geen bemoeienis kan hebben met de verkoop van Roshen.
Porosjenko richtte vervolgens in Amsterdam Roshen Europe bv op. Dit bedrijf is in handen van een Cypriotisch bedrijf dat op zijn beurt in handen is van PAP op de Maagdeneilanden. Volgens de adviseurs van Porosjenko zijn deze bedrijven nodig om Roshen beter te kunnen verkopen. Dat dit tot nu toe niet is gebeurd, komt volgens Porosjenko door de 'slechte politieke en economische situatie' in Oekraïne. 'Eerst moet de oorlog stoppen voordat kopers het bedrijf willen overnemen', zegt de president.
Raiffeisen
Als de Oostenrijkse Raiffeisen Bank in december 2010 115 miljoen dollar leent aan het bedrijf van de Oekraïense president Porosjenko, chocolade- en snoepfabrikant Roshen, staat een brievenbusfirma op de Britse Maagdeneilanden garant. Dat is niet verboden, maar het betekent wel dat de bank een sterke onderzoeksplicht heeft om te bepalen wie er achter dat bedrijf zit, en waar het geld vandaan komt.
"Als er maar het minste vermoeden is dat het gaat om geld uit illegale activiteiten, dan moet de bank daar melding van maken", zegt het hoofd van de Oostenrijkse financiële inlichtingsdienst Rudolf Unterköfler tegen tv-zender ORF. Raiffeisen zegt in een reactie niet op deze specifieke transactie te kunnen ingaan, maar in het algemeen klanten en transacties nooit volledig te kunnen screenen. "Als we vermoedens van witwassen krijgen in onze standaard onderzoeken, melden we dat onmiddellijk aan de autoriteiten."
Onderzoeksteam Panama Papers
Het onderzoek naar de Panama Papers is gezamenlijk uitgevoerd door Trouw en Het Financieele Dagblad. Het team bestaat uit economieredacteur Jan Kleinnijenhuis (Trouw), onderzoeksjournalist Karlijn Kuijpers (bij Trouw gedetacheerd door onderzoeksbureau Somo), onderzoeksjournalist Siem Eikelenboom (FD) en datajournalist Gaby de Groot (FD). Op PanamaPapers.nl staan alle artikelen van het Nederlandse onderzoeksteam en enkele verhalen die door buitenlandse media als de Süddeutsche Zeitung, de BBC, Le Monde en De Tijd zijn gepubliceerd.
Panama Papers is een project van het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), een Amerikaanse organisatie van onderzoeksjournalisten, die gefinancierd wordt met subsidiegeld en donaties en valt onder het Center for Public Integrity in Washington. Trouw en het FD ontvangen geldelijke ondersteuning van het Center for Public Integrity/ICIJ voor hun onderzoek naar de Panama Papers.
