Nu in de winkel: 'Over de Joden en hun leugens'
erfenis | Werk van kerkhervormer Luther is nu in het Nederlands vertaald. Onder meer zijn beruchte schotschrift tegen Joden.
Dat kerkhervormer Maarten Luther weinig op had met Joden was al langer bekend, maar tot nu toe waren zijn antisemitische teksten niet in het Nederlands beschikbaar. Daar komt, bijna vijf eeuwen na verschijnen, verandering in.
Vandaag verschijnt 'Luther vertaald', een bloemlezing uit het werk van de Duitse theoloog waarin ook het beruchte schotschrift 'Over de Joden en hun leugens' is opgenomen. Luther riep hierin op om onder meer Joden te verbannen en gebedshuizen in brand te steken.
"De leden van de Gestapo konden Luther zo citeren terwijl ze synagogen in brand staken", zegt Herman Selderhuis, de hoogleraar kerkgeschiedenis aan de Theologische Universiteit Apeldoorn die de bundel samenstelde. Sommige historici zien deze geschriften als een blauwdruk voor de Kristallnacht uit 1938. Hierbij verwoestten de nazi's in heel Duitsland Joodse gebedshuizen, scholen en winkels. Een jaar later kwamen de Duitse protestantse kerken met een verklaring dat het nationaal-socialisme het werk van Luther voortzette.
Selderhuis noemt het opmerkelijk dat deze teksten van Luther nooit eerder zijn vertaald. Volgens hem is het belangrijk dat Nederlandse lezers van Luther ook de controversiële kant van de kerkhervormer uit de zestiende eeuw tot zich nemen. "Blijkbaar wilden we in Nederland wel de vrome maar niet de verwerpelijke Luther zien."
Volgens George Harinck, hoogleraar geschiedenis van het neocalvinisme aan de Vrije Universiteit, valt het met die ontkenning van Luthers schaduwkanten wel mee. Sterker nog, ze zijn volgens Harinck voor de Nederlandse lutheranen zelfs een steen op de maag. "Het lijkt of het altijd moet gaan over Luthers Jodenhaat. Zij worden er een beetje moe van."
Luther schreef de teksten in de laatste fase van zijn leven. Het zijn er drie in totaal, waarvan 'Over de Joden en hun leugens' de bekendste is. Hierin trekt hij fel van leer tegen Joden. De Duitse theoloog was gefrustreerd dat zij zich niet massaal bekeerden tot het christendom. Selderhuis: "Je kunt voor 'synagogen' ook 'asielcentra' zetten. Die worden nu aangevallen. Laten we van deze erfenis leren en het beter doen dan Luther."
undefined
