Nog zeker vijf hobbels te gaan voordat de ouders van Nicky Verstappen duidelijkheid krijgen

Jos B. werkt mee aan zijn overdracht van Spanje naar Nederland. Daarmee is de eerste hobbel overwonnen op weg naar eventuele duidelijkheid over de dood in 1998 van de 11-jarige Nicky Verstappen. Het lijkt een simpele stap, maar B. had de mogelijkheid de rechter te laten uitzoeken of de overdracht wel goed zou verlopen. Dat zou zomaar drie maanden vertraging kunnen betekenen. Wel zijn er nog enkele andere hobbels te nemen.

1. DNA-bewijs is vaak niet genoeg

Er is een ‘honderd procent’ match van het DNA van de huidige verdachte en een spoor dat is gevonden op het lichaam van Nicky Verstappen. Dat lijkt heel sterk bewijs. “Toch hangt dat af van de kwaliteit van het spoor”, zegt Ton Broeders, emeritus hoogleraar criminalistiek aan de Universiteit Leiden. “We weten daar nog weinig van, maar het lijkt er wel op dat het moeilijk was dit spoor veilig te stellen. Dat kan betekenen dat er weinig materiaal is, of zelfs dat het lastig of onmogelijk is om te bepalen om welk celmateriaal het gaat: bloed, sperma, speeksel of huid.” Mogelijk is het bewijs dus onvoldoende voor een zedendelict.

In verschillende zaken is DNA van een verdachte aangetroffen op het lichaam van het slachtoffer, maar werd diegene niet veroordeeld. “Hoewel dat vaak komt door de vondst van verschillende DNA-profielen bij elkaar, de zogeheten mengvorm”, zegt Broeders. De kans dat er andere daders waren, zorgde ervoor dat de verdachte in de zaak van de vermoorde tiener Nicole van den Hurk niet voor haar dood opdraaide. Hoger beroep in deze zaak loopt nog.

Dat nadeel voor de aanklager, waarbij de verdediging naar andere verdachten kan wijzen vanwege de mengvorm, lijkt hier niet aanwezig. Broeders noemt het wel ‘opmerkelijk’ dat het DNA van de verdachte is verkregen omdat hij werd vermist. “Dat horen twee gescheiden databanken te zijn: verdachten en vermisten.” Daar zou de advocaat van B. nog weleens een punt van kunnen maken: als het bewijs niet rechtmatig is verkregen, telt het niet mee.

2. Bekentenis

Het wordt er voor de aanklager uiteraard een stuk makkelijker op, wanneer Jos B. bekent dat hij de dader is. Dat kun je niet uitsluiten, zegt Broeders met verwijzing naar de moordenaar van de Friese tiener Marianne Vaatstra. Die bekende, overigens nadat hij had meegewerkt aan het grootscheepse DNA-onderzoek. “De verdachte in deze zaak zal ongetwijfeld stevig aan de tand gevoeld worden. Zeker omdat DNA-onderzoek wel sterk bewijs is maar niet genoeg, zou een bekentenis de zaak rond kunnen maken”, zegt de Tilburgse hoogleraar strafrecht en oud-advocaat Theo de Roos. Maar B. heeft het recht om te zwijgen. “Dat gebeurt niet vaak, ook al zegt een verdachte maar een detail dan telt dat vaak al mee als bewijs”, zegt De Roos. “Maar zwijgen levert geen bewijsmateriaal op.”

Voor nabestaanden, die antwoorden willen, kan zwijgen zeer frustrerend zijn. Een bekentenis wil overigens ook niet altijd zeggen dat de verdachte de misdaad inderdaad heeft gepleegd.

3. Ander bewijs

Het Openbaar Ministerie houdt tot nu toe de kaken op elkaar – je moet een mogelijke dader nooit waarschuwen – maar de grote vraag volgens De Roos is of er naast het DNA-spoor ook ander technisch bewijs is. “Zeker als er geen bekentenis is, lijkt dat wel nodig. Aan politie en OM is nu de taak dat alsnog te vinden, als het er niet is.” Twintig jaar na dato kan dat moeilijker zijn geworden.

4. Alternatieve verklaring

Een DNA-spoor, mogelijk ander technisch bewijs maar geen bekentenis: het is in de rechtszaak aan de aanklager en de verdediging om hun versie van het gebeuren te geven. De advocaat kan komen met een andere versie van het verhaal hoe het DNA op het lichaam van Nicky is beland. Of hij kan proberen de rechter voor te houden dat het ‘niet uit te sluiten is’ dat er een andere dader in het spel is. Dat gebeurt steeds vaker: zo probeerde de advocaat van Mark de J. met een alternatief scenario aannemelijk te maken dat de tenniscoach geen schuld had aan de dood van zakenman Koen Everink. Tevergeefs - ook hier loopt wel nog hoger beroep.

“Je hoopt erop dat de rechters zich niet richten op verklaringen die 'niet uit te sluiten zijn', maar vooral kijken welk verhaal het meest aannemelijk is gezien het gevonden bewijs”, zegt Ton Broeders.

5. Lagere straf

Alle aandacht die de huidige verdachte krijgt, publicatie van zijn volledige naam en foto door de politie, televisie en de krant: het gevaar van ‘trial by media’ bestaat. De Roos kan zich voorstellen dat een advocaat van Jos B. dat argument inzet om een eventuele straf te verlagen – tot frustratie van de nabestaanden. “Maar justitie doet het tot nu toe zorgvuldig.” De verdenking luidt formeel dat B. ‘mogelijk betrokken is bij de dood’ van Nicky Verstappen. De Roos: “Dat kan nog van alles inhouden. Het OM heeft B. gezocht om vragen aan hem te stellen. De beslissing om zijn foto en achternaam bekend te maken, is ook het gevolg van het feit dat hij zichzelf onvindbaar heeft gemaakt.”

Waarom schrijft Trouw nu weer Jos B.?

Omdat Jos B. als verdachte in Spanje is aangehouden, schrijven we zijn naam niet meer voluit. Vanaf nu houdt Trouw het op B. Bij hoge uitzondering besloot deze krant vorige week om zijn hele naam te noemen, omdat de politie er na maanden speuren niet in slaagde hem te traceren. Nu hij is aangehouden, is de bescherming van de privacy van een verdachte – het uitgangspunt van deze krant – in de weging van de argumenten het belangrijkste geworden. En het belang van het noemen van zijn volledige naam is vervallen.

Lees ook:

'Lynch Jos B. niet voordat zijn verhaal is gehoord'

De verdachte van betrokkenheid bij de dood van de 11-jarige Nicky Verstappen in 1998, die zondag in Spanje is aangehouden, blijkt al eerder betrokken bij een zedenzaak. De vraag dringt zich op of hij indertijd te soft behandeld is. Hjalmar van Marle, expert op het gebied van forensische psychiatrie, ziet daar geen bewijzen voor.

Het laatste nieuws en achtergronden over de ontwikkelingen in de moordzaak Nicky Verstappen vindt u in ons dossier.