Nog geen nieuwe cao? Goed voor de economie!

Minder cao's afgesloten dan gebruikelijk, flinke achterstand in cao-overleg, zo kopten kranten en nieuwssites de afgelopen weken. Een groot aantal cao's moet nog worden vernieuwd, maar het schiet blijkbaar niet erg op. Is dat erg? Nee.

De doorgaans starre collectieve arbeidsovereenkomst staat maatwerk in de weg. En maatwerk is hard nodig in een moderne, dynamische arbeidsmarkt.

Dat betekent dat we moeten inzetten op vaste én flexibele vormen van werk, zodat ondernemers sneller kunnen schakelen en bijsturen in een markt die constant in beweging is. Dat betekent dat we moeten luisteren naar ondernemers die zeggen dat er wel degelijk werk is, maar dit werk niet durven aanbieden, vanwege de kosten en risico's die zij lopen met personeel, met name bij ziekte en arbeidsongeschiktheid.

Wie dieper inzoomt op de collectieve afspraken, ziet waarom een huwelijk tussen cao's en een dynamische arbeidsmarkt niet erg succesvol kán zijn. Het knelt eenvoudigweg op te veel vlakken.

Vakbond vergrijst
Nog maar een op de zes werkenden is lid van de vakbond. Voor wie zitten de bonden aan de onderhandelingstafel? Niet voor de jongeren, want het ledenbestand van vakbonden is vergrijsd. Maar die zelfde bonden prijzen oudere werkenden juist uit de markt.

Wie een jaartje ouder wordt, krijgt dankzij de inspanningen van de bonden automatisch een loonstijging. En ook speciaal voor ouderen: extra vrije dagen. Dit lijkt voor hen goed nieuws. Maar wat als je als oudere zonder baan komt te zitten? Of wat als je nog een keer wilt overstappen naar een ander bedrijf?

Door de automatische loonstijging en de extra vrije dagen krijgen ouderen onterecht een slecht imago: te duur. Een werkgever wil werknemers belonen naar hun toegevoegde waarde. Cao's maken dit lastig.

Een ander probleem: algemene loonstijgingen. Niet ieder bedrijf kan bijvoorbeeld 2 procent loonstijging, afgekondigd voor een gehele bedrijfstak, betalen. Een bedrijf in zwaar weer komt zo verder in de problemen met als gevolg: ontslag van medewerkers of een faillissement. Maatwerk is ook hier op zijn plaats.

En dan de aanvullende afspraken bij ziekte en arbeidsongeschiktheid: zijn dat geen waardevolle elementen van cao's? Nee. Bedrijven lopen grote financiële risico's bij ziekte of arbeidsongeschiktheid van hun medewerkers. Bedrijven denken intussen wel twee keer na, voordat zij iemand een vast contract aanbieden. Ze doen liever een beroep op payrollers, uitzendkrachten of zzp'ers.

Indammen
Een derde van de Nederlandse beroepsbevolking werkt op de een of andere manier al flexibel. En hoe reageren de vakbonden? Zij gebruiken, of beter gezegd, misbruiken de cao's om die ontwikkeling te stoppen.

In een kwart van de cao's staan afspraken om de inhuur van zzp'ers en uitzendkrachten in te dammen. Neem de cao van bakkerijen, waarin staat dat slechts een kwart van het aantal uren gewerkt mag worden door uitzendkrachten. Het moet afgelopen zijn met dit soort afspraken, waarin hele groepen worden uitgesloten. De VVD komt met een initiatiefwetsvoorstel om dit soort cao-afspraken te verbieden.

Het feit dat er minder cao's worden afgesloten is niet erg. Want cao's dienen niet het algemeen belang. Cao's dienen het belang van de niet representatieve partijen aan tafel. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de cao's die specifieke voordelen voor alleen vakbondsleden bevatten.

De starre Nederlandse arbeidsmarkt vernietigt met haar bovenwettelijke cao-afspraken werk. Juist maatwerk is hard nodig in een flexibiliserende economie, waarin ruimte is voor vaste en flexibele banen.

Anne Mulder: Tweede Kamerlid VVD