Nijntje-taal voor vmbo’er blijkt juist onbegrijpelijk
Vmbo’ers begrijpen gewone teksten beter dan speciaal voor hen versimpelde lesboeken. Dat blijkt uit onderzoek aan de Universiteit Utrecht.
Teksten in lesboeken voor vmbo’ers zijn vaak te zeer versimpeld. Dat werkt averechts. Leerlingen begrijpen die teksten minder goed dan ’gewoon’ Nederlands. Dat stelt neerlandica Jentiene Land op grond van onderzoek waarop zij volgende week in Utrecht promoveert.
Veel uitgevers van vmbo-lesboeken gaan ervan uit dat vmbo’ers gebaat zijn bij teksten met korte zinnen zonder bijzinnen en zonder woorden die verbanden leggen, zoals ’omdat’, ’daarom’ of ’immers’. Land analyseerde boeken voor de vakken geschiedenis, aardrijkskunde, economie en wiskunde en ontdekte dat hele lesmethodes uit zulke korte, losse zinnen bestaan.
Die versimpeling schiet haar doel voorbij, zegt Land. Zij legde eenvoudige én gewone teksten voor aan tweedeklassers, vooral uit de lagere leerwegen. De gewone teksten begrepen ze beter. „Uitgevers gaan uit van de leesbaarheidsformule: hoe korter de zin, hoe makkelijker. Maar ze zien over het hoofd dat het onmogelijk wordt verbanden te zien als je de woorden weghaalt die de structuur aanduiden.” Ook het opleuken van teksten werkt niet. Leerlingen vinden een tekst over iemand van hun eigen leeftijd die van alles meemaakt wel minder saai dan teksten met alleen zakelijke informatie, maar van die zakelijke teksten pikken ze veel meer op.
„Vmbo’ers worden vaak onderschat”, zegt Land. Uitgevers gaan er – terecht, denkt zij – van uit dat leerlingen terugschrikken voor lange teksten. Maar door louter korte zinnen te gebruiken die telkens op een nieuwe regel beginnen, zakken ze te ver door de knieën. „Het is de stijl van Nijntje en Jip en Janneke, het niveau van kleuters.”
De uitgevers toonden tot nu toe niet veel belangstelling voor Lands onderzoek. Hun taak is ook niet eenvoudig, erkent de onderzoekster. De onderlinge verschillen tussen vmbo’ers zijn groot en daardoor is het bijna onmogelijk studieteksten te schrijven die voor alle leerlingen geschikt zijn. Land: „Maar voor de grootste groep geldt: teksten met hoofd- en bijzinnen en woorden die het verband aangeven, worden beter begrepen en onthouden.”
