'Nieuws wordt door kerken onderdrukt'

Dat laatste deed oud-dominee Albert van den Heuvel, voormalig hoofd communicatie van de Wereldraad van kerken en nu voorzitter van het WACC, de World Association of Christian Communication. Tijdens een mediadebat op de padare vroeg hij zich af waarom kerken er zo slecht in slagen hun boodschap over het voetlicht te brengen. En hij gaf zelf het antwoord: “Ze verspreiden propaganda en onderdrukken het nieuws”.

Geen contact blijkt complexer dan dat tussen kerk en pers. Al is er, wat Nederland betreft, de laatste dertig jaar veel verbeterd. Zo verminderde het onderlinge wantrouwen en werden de relaties opener. Een stuk zakelijker ook. Voorbij is de tijd, vooral in de christelijke pers, dat alles wat uit kerkelijke mond aan 'wijsheid' stroomde integraal de krant haalde.

Hetgeen niet belet dat bisschoppen en pastores, synodeleden en predikanten soms nog erg moeten wennen aan het feit dat kerknieuws tegenwoordig dezelfde kritische behandeling krijgt als berichtgeving uit parlement of bedrijfsleven.

Dat erkende in Harare ook de Nederlander Hamelink. De moderne kerken, constateerde hij tijdens de padare-discussie, hebben nooit de opvatting van paus Gregorius de vijftiende over communicatie naar de prullebak verwezen. Deze paus uit de vijftiende eeuw richtte een school voor propaganda op. In feite bestaat die, hoewel onzichtbaar, nog steeds. Wie ooit het twijfelachtige genoegen heeft gehad met het Vaticaanse voorlichtingsapparaat in aanraking te komen, weet precies wat Hamelink bedoelt. Rome verspreidt niet alleen propaganda en onderdrukt het nieuws, erger nog: het verspreidt propaganda en doet alsof het nieuws is. Een mediamieke paus maakt wat dat betreft de zaken er alleen maar erger op.

Aan hem zal de oproep dan ook niet zijn besteed die mediadeskundige Hamelink aan de kerken deed: neem een volwassener houding tegenover de media aan, beschouw ze niet als kanalen voor uw propaganda.

Dat omgekeerd ook de media niet vrijuit gaan, maakt Musimbi Kanyoroa, algemeen secretaris van de YMCA in Genève duidelijk. De Keniase herinnerde zich de tijd dat ze in de Verenigde Staten woonde en zag hoe de Amerikaanse televisie over Afrika berichtte. Het werelddeel waarover de tv-stations het hadden, leek absoluut niet op wat ze kende. “De gebeurtenissen werden totaal uit hun context gehaald. En dat is nog steeds zo. Pas als er in Afrika iets afschuwelijks gebeurt, schenken de media aandacht aan dat werelddeel. Dat er nog een ander, positief Afrika bestaat, komt zelden aan bod.”

Met deze terechtwijzing kon Chris Cramer van CNN het doen. Namens zijn baas, Ted Turner, was hij juist komen vertellen dat de manier waarop het 'global network' de wereld laat zien een schoolvoorbeeld is van accurate en brede verslaggeving. Maar Kanyoroa had zo haar eigen gedachten. “Een halve mijl breed en een inch dik,” luidde haar vernietigend oordeel. Cramer had niet veel weerwerk, beloofde alleen wat schaapachtig dat hij zou meehelpen de mondiale nieuwszender “naar een volgend stadium van volwassenheid te leiden”.

Kenmerkend voor hoe men in veel Derde-Wereldlanden tegen de media in het Westen aankijkt was het verwijt van een man uit eveneens Kenia. Hij zag een Westerse samenzwering tegen Afrika en andere ontwikkelingsgebieden. Cramer beperkte zich tot zijn eigen zender, en verzekerde dat daar wat CNN betreft absoluut geen sprake van is. “Het idee dat professionele journalisten aan de slag gaan met de vooropgezette bedoeling het nieuws te vervormen klopt eenvoudig niet.” Hij ging echter wijselijk niet in op de psychologische achtergrond van de vraag.

Opmerkelijk was dat Cramer vindt dat CNN te weinig aan religieuze verslaggeving doet. Hij onthuldde dat binnen de top serieus de vraag wordt opgeworpen of men niet, zoals bij de BBC, speciale religie-verslaggevers moet gaan aantrekken. Een teken dat zelfs bij CNN, net als steeds meer media in Nederland, het besef doordringt dat religie journalistiek belangrijk is.