Nieuwe Vandekeybus emotioneel schouwspel

Dans, toneel, film, het is onmogelijk de voorstellingen van Vandekeybus in te delen. Daarmee toont hij zich een waardige exponent van de Vlaamse school van choreografen die de internationale danspodia met hun experimenten verfrissen. Terwijl Jan Fabre, Anne Teresa de Keersmaeker en Jan Lauwers hun triomfen vieren, steekt de jongere Vandekeybus - die bij Fabre zijn carriere begon - hen al naar de kroon.

Nadat Vandekeybus het theatergezelschap van Fabre verliet, stichtte hij zijn eigen groep Ultima Vez, waarmee hij meteen internationaal doorbrak.

'What the body doesn't remember' werd in 1988 beloond met de prestigieuze New York Bessie Award en Vandekeybus' gezelschap kreeg uitnodigingen voor de grote dansfestivals in Amerika en Europa.

In de nieuwe Vandekeybus is goed te zien hoe de moderne choreografie zich ontworstelt aan de traditionele banden. Er wordt gedanst, zeker, maar er gebeurt meer. Er is ook poezie, film, toneel, en dat alles in een broeierig meeslepend samenspel. De voorstelling begint met een film, die gespreid over de avond de aandacht voor de bewegingen op het podium afleidt, maar ze tegelijkertijd aanvult en versterkt. 'Elba en Federico', de titel van de film die ook door duizendpoot Vandekeybus geschreven en geregisseerd werd, vertelt het verhaal van een man en een vrouw die een liefdesrelatie hebben, maar elkaar slechts in het voorbijgaan ontmoeten.

Als de man thuiskomt, moet de vrouw weg, en andersom. Federico en Elba zijn veroordeeld tot een spel waarin iedere nadering direct gevolgd wordt door afstoting. Hierdoor vertrouwen ze elkaar niet. Dit filmverhaal wordt afgewisseld met een documentaire over een blind Mexicaans orkest, die contrasteert met een ander gegeven uit 'Federico en Elba': Federico moet overdag slapen en blindeert de ramen om het licht buiten te sluiten.

Beide thema's - het gemankeerde contact tussen man en vrouw en het buitensluiten van licht - zijn ook de thema's in het dansgedeelte. In letterlijke zin speelt het contrast tussen licht en duisternis een rol doordat de dansers af en toe in het donker staan. Maar Vandekeybus maakt zich er niet zo makkelijk vanaf. Hij contracteerde twee blinde dansers voor deze voorstelling en zij geven het licht-donker thema wel op een heel indringende manier inhoud. Zij dansen, net als de ziende dansers, alsof hun leven ervan afhangt, zonder het risico van een val te schuwen.

De toeschouwer wordt hierdoor gedwongen zich bewust te zijn van de grenzen tussen zichtbaar en onzichtbaar. De blinde dansers zijn nog op een andere manier functioneel.

De tien dansers zijn door Vandekeybus geregisseerd in een twee uur durende uitputtingsslag. Als dans ergens lichamelijk is, dan is dat bij Vandekeybus. Er wordt gerend, gesprongen, gevallen, gerold, geslagen en omarmd. Ook door de blinde dansers. En hoewel het podium beveiligd is door een touw, vergt de wilde en emotionele choreografie het uiterste van het vertrouwen van de blinde dansers in de acht anderen. Verbijsterend is het te merken dat de dansers daar zo goed in slagen, dat het in een groot deel van de voorstelling niet opvalt wie de blinden en wie de zienden zijn.

Dat de blinde dansers een alleszins volwaardige rol kregen, blijkt uit het eerste deel van de voorstelling. Alle ziende dansers zijn in een indrukwekkend visueel schouwspel vastgebonden in het prachtige touwendecor (inderdaad: ontworpen door Vandekeybus) en worden daaruit bevrijd door de blinde danser Said Gharby. Juist hij is degene die de 'gebondenen' de kans geeft de ruimte van de vrijheid te exploreren.

Vandekeybus laat zien waar dat onderzoek toe kan leiden. De grenzen tussen licht en donker, de spanning tussen aantrekken en afstoten, de dunne lijn tussen gevangen zijn en bevrijd worden, het zijn thema's die hij al eerder centraal stelde. Maar in deze voorstelling geeft hij er op een weer helemaal nieuwe, originele manier vorm aan.