Nieuwe defensieminister erft verdeelde organisatie

De minister van defensie in een nieuw kabinet wacht een loodzware taak. Veel problemen zijn van financiële aard. Zo is er te weinig geld voor reservedelen of vervanging van verouderde wapens. Een oplossing hiervoor ligt grotendeels bij extra geld voor het leger in het komende regeerakkoord. Maar niet alle problemen zijn in geld uit te drukken.

In het oog springt de slechte relatie tussen het ministerie in Den Haag en de krijgsmachteenheden in het land. Veel militairen vinden dat een groepje hoge ambtenaren en officieren rond de minister alles beslist, en daarbij de politieke belangen van de minister vooropstelt.

Deze spanning is terug te voeren op keuzes aan het begin van deze eeuw. Het ministerie in Den Haag ging het beleid voor de hele krijgsmacht maken. Landmacht, luchtmacht en marine werden gereduceerd tot uitvoerders die militairen voor missies klaarstomen. Gevolg is dat het ministerie kan besluiten om versleten kanonnen op marineschepen niet te vervangen, zolang de nieuwe straaljager van de luchtmacht het aankoopbudget opslokt.

Bureaucratie

Hoeveel onvrede dit ook oplevert, een terugkeer naar autonome krijgsmachtdelen heeft ook nadelen. Alle drie werken tegenwoordig bij missies zo nauw samen, dat ze ook bij de aankoop van materieel al rekening met elkaar moeten houden.

Een nieuwe minister moet dus op een creatieve manier reorganiseren om de onvrede jegens ‘Den Haag’ weg te nemen. Terugtredend generaal Tom Middendorp stelde dinsdagavond bij zijn afscheidsrede voor om commandanten van individuele eenheden weer meer verantwoordelijkheden te geven.

Daarmee ageert hij onder meer tegen een reorganisatie uit 2011. Toen is besloten om de munitieafdelingen van landmacht, luchtmacht en marine samen te voegen, vanuit de gedachte dat één centrale afdeling goedkoper is. Het resultaat is grote irritatie op de werkvloer, omdat ieder aankoopverzoek ergens op een kantoor een bureaucratische molen ingaat.

Procedures

Illustratief is de reden die Hennis dinsdagavond in de Kamer gaf voor de onveilige, ongekoelde opslag van mortiergranaten in Mali. De commandant op de vooruitgeschoven post in Kidal had om zonnewering gevraagd, maar zijn verzoek werd afgewezen. Volgens de procedures zijn er in Kidal namelijk geen granaten opgeslagen. Die moeten na oefeningen en patrouilles weer terug naar de driehonderd kilometer verderop gelegen centrale opslag in Gao. In de praktijk lieten militairen de granaten liever in de ongekoelde container in Kidal dan er telkens mee heen en weer te slepen.

Een ander probleem is de neiging van de defensietop zaken mooier voor te stellen dan ze zijn. Het ministerie wil de eigen minister beschermen, en denkt dat fraaie berichten leiden tot ‘draagvlak voor defensie’ onder kiezers.

Toch kan een nieuwe minister voorganger Jeanine Hennis ook erkentelijk zijn. Op één belangrijk punt heeft zij de hang naar positieve beeldvorming doorbroken. Van oudsher verzweeg Defensie zwakheden in de organisatie, maar Hennis besloot om de Tweede Kamer gedetailleerde overzichten te sturen van de tekorten waarmee eenheden kampen. De nieuwe minister weet dus waar werk aan de winkel is.

Lees ook: Klaas Dijkhoff vervangt Hennis als minister van defensie