Nieuw ‘data-debacle’ drijft Facebook in het nauw

Een storm die snel kan uitgroeien tot een orkaan. Zo omschrijft analist ­Daniel Ives van GBH Insight het veronderstelde misbruik van privégegevens van vijftig miljoen gebruikers van Facebook. Het datalek is volgens hem niet zomaar een nieuw schandaal in tijden van nepnieuws en politieke beïnvloeding, maar een bedreiging van het verdienmodel van Facebook. Amerikaanse en Europese politici verwijten het bedrijf een gebrek aan maatschappelijke verantwoordelijkheid.

De lont in het kruitvat zijn de onthullingen van klokkenluider Christopher Wylie. In The Observer en The New York Times gaf hij dit weekend nieuwe details prijs over een project van Cambridge Analytica, dat is opgezet door de steenrijke Trump-aanhanger Robert Mercer en geleid werd door Trumps voormalig adviseur Steve Bannon. Onder valse voorwendselen verzamelde het databedrijf allerlei informatie van Facebookgebruikers om profielen te maken van Amerikaanse kiezers, zei Wylie. Het doel: hen bestoken met gerichte boodschappen om hun stemgedrag te beïnvloeden.

Om de gegevens te verkrijgen ging Wylie in zee met psycholoog Alex Kogan van de Cambridge Universiteit. Die maakte een persoonlijkheidstest waarin mensen vragen over zichzelf moesten beantwoorden. Slechts 270.000 mensen stemden toe om hun gegevens te gebruiken voor ‘wetenschappelijke doeleinden’. Wat ze niet wisten, was dat ook gegevens van hun contacten werden gebruikt. Zo verzamelde Cambridge Analytica uiteindelijk informatie van miljoenen mensen. “Daarmee bouwden we modellen waarmee we de innerlijke demonen van mensen konden raken”, zei Wylie in The Observer.

Passief

Uit documenten blijkt dat Facebook eind 2015 al wist van het lek, maar niet genoeg deed om gebruikers te waarschuwen. Integendeel: volgens The New York Times dreigde Facebook tot vlak voor publicatie met een rechtszaak als de krant het verhaal zou plaatsen. Toen de krant voet bij stuk hield, verstuurde Facebook vrijdag op de valreep een persbericht waarin stond dat ze Cambridge Analytica voortaan zou weren. Het bedrijf stelt nu een onderzoek in om te kijken of de gegevens inderdaad zijn misbruikt.

Die passieve houding schiet Amerikaanse en Europese politici in het verkeerde keelgat. Voorzitter Antonio Tajani van het Europees Parlement sprak vandaag van een ‘onacceptabele inbreuk op de privacyrechten van onze burgers’ als de beweringen waar zijn en stelt een onderzoek in. Ook de Britse premier Theresa May sprak haar bezorgdheid uit. “Het is essentieel dat mensen erop kunnen vertrouwen dat hun persoonlijke gegevens zorgvuldig beschermd en gebruikt worden”, liet ze vandaag via een woordvoerder weten. Het conservatieve parlementslid Damian Collins vindt dat Facebook-topman Mark Zuckerberg het gevaar van datalekken ‘structureel onderschat’ en daarvoor publiek verantwoording moet afleggen. “Het wordt tijd dat hij ophoudt zich te verstoppen.”

Na een grote reeks eerdere privacyschendingen zijn de onthullingen van Wylie de zoveelste smet op het Facebook-blazoen. Analist Daniel Ives spreekt van een ‘data-debacle’ en een ‘pr-nachtmerrie’. Hij roept de organisatie op snel actie te ondernemen. “Ik vind dat ze hier niet goed mee omgaan. Er moet meer regulering komen. Het is zaak dat Zuckerberg Washington en de EU gerust weet te stellen. Anders ligt er veel meer ellende in het verschiet.”