Niet met en nog niet zonder elkaar

122

De Romeinse geschiedschrijver Tacitus schreef over overwinningen van zijn schoonvader, de gouverneur van Britannia, op de Picten, de toenmalige bewoners van het huidige Schotland. Toch lukte het de Romeinen niet om dit volk (volgens Tacitus bestaande uit woeste mannen met rode haren en grote ledematen) te onderwerpen. Om toch verzekerd te zijn van rust begon in 122 na Christus de bouw van een bescherming over de volle breedte van het eiland, de naar hun keizer genoemde Muur van Hadrianus. Twintig jaar later bouwden ze er nog een, een stuk noordelijker, de Muur van Antonius.

undefined

1305

De Schotse koning Alexander III stierf in 1286 zonder rechtmatige opvolgers. De vele clans konden het niet eens worden over een nieuwe machthebber. Engeland rook zijn kans en verstevigde de greep op de Schotten. William Wallace, anders dan in de film 'Braveheart' wordt voorgesteld een edelman en geen boer, leidde het verzet hiertegen. In 1305 viel hij in handen van de Engelsen. "Ik heb afgerekend met een bandiet", zou de Engelse koning hebben gezegd. Wallace antwoordde: "Dat hebt u niet, u hebt een natie gemaakt." De leider werd veroordeeld wegens verraad aan de koning (Wallace: dat kan niet, want ik ben nooit onderdaan geweest) en op gruwelijke wijze ter dood gebracht.

undefined

1320

Nadat de Schotten weer grote delen van hun land op de Engelsen hadden veroverd, verstuurden edelen een brief aan de paus. Deze Verklaring van Arbroath, waarin ze de kerkvader vroegen om steun voor hun zaak, wordt tegenwoordig beschouwd als de Schotse onafhankelijkheidsverklaring.

Die stelde - opmerkelijk voor die tijd - dat de door de Schotten aangestelde vorst niet zomaar gevolgd zou worden. "Als hij ons doel zou opgeven en zou knielen voor de Engelsen, dan zouden wij hem uit ons midden verwijderen, en een andere koning kiezen, die ons zou beschermen." Strijdbaar toonden de edelen zich ook: "Wij vechten niet voor glorie, noch voor rijkdom, noch voor eer, maar voor die vrijheid, waarvan geen mens afstand doet, behalve met zijn leven."

undefined

1513

Het Engeland van koning Hendrik VIII trok ten strijde tegen Frankrijk. Dat land kreeg steun van bondgenoot Schotland dat Engeland in de rug aanviel. Tijdens de Slag bij Flodden Field, met mogelijk honderdduizend strijders in het veld waarschijnlijk het grootste gevecht ooit tussen de twee landen, wisten de Engelsen de Schotten verpletterend te verslaan. De Schotse koning Jacobus IV en een groot aantal van zijn edelen kwamen om het leven.

undefined

1587

Maria I (ook bekend als Mary, Queen of Scots) was zes dagen oud toen ze koningin werd na het overlijden van haar vader en op haar achttiende al weduwe na de dood van haar man, de Franse koning. Ze ging weer terug naar Schotland, waar ze echter in ongenade viel vanwege vermeende betrokkenheid bij de dood van haar tweede echtgenoot. Maria vluchtte naar Engeland.

Daar beschouwde haar nicht, de Engelse koningin Elizabeth I, haar al snel als een concurrente. De vorstin zelf was een onwettig kind van Hendrik VIII en Anna Boleyn. In de ogen van sommigen had daarom niet Elizabeth maar Maria recht op de Britse troon. De Schotse werd jaren opgesloten in een kasteel en in 1587 op verdenking van een moordcomplot tegen Elizabeth geëxecuteerd.

undefined

1603

Koningin Elizabeth I stierf in 1603 kinderloos. Jacobus VI, kind uit het tweede huwelijk van Maria I en sinds de vlucht van zijn moeder al koning van Schotland, werd nu ook koning van Engeland. Voortaan was sprake van een personele unie. Jacobus VI streek neer in Londen, maar omringde zich - zeker naar de zin van veel Engelsen - wel met veel Schotse edelen, die ook nog de gelegenheid kregen hun zakken goed te vullen.

undefined

1707

Na het aantreden van Jacobus VI volgde een roerige eeuw. Verkeerde inschattingen, misoogsten en economische tegenwind verzwakte de positie van de Schotten.

Het idee van één Groot-Brittannië kreeg steeds meer vorm. Nationalistische Schotten verdachten hun landgenoten in de volksvertegenwoordiging ervan dat ze zich hadden laten omkopen voor instemming met de in 1707 totstandgekomen Act of Union. Voortaan was er sprake van een Verenigd Koninkrijk. Eén Brits parlement kwam in de plaats van de afzonderlijke Engelse en Schotse volksvertegenwoordiging.

undefined

1745

De Franse koning Lodewijk XV gebruikte de in zijn land verblijvende kleinzoon van de in 1688 door de Nederlandse stadhouder Willem II en zijn vrouw Mary Stuart afgezette pro-katholieke Engelse koning Jacobus II als leider van een poging om de Engelsen op hun eiland aan te vallen. De invasie in Schotland verliep aanvankelijk succesvol. Een verloren slag bij Culloden in 1746 betekende het roemloze einde van alle snode plannen. Londen trad nu hard op. Wapens waren voortaan verboden in Schotland. Ook doedelzakken werden daartoe gerekend. Kilts en andere uitingen van Schots nationalisme waren eveneens niet langer toegestaan.

undefined

1934

Het nationalisme leefde op door de Eerste Wereldoorlog. Schotten voelden zich niet altijd even goed behandeld binnen het leger. Ze zagen bovendien hoe andere volkeren in Europa een eigen land kregen of op zijn minst in opstand kwamen tegen hun overheersers. Vooral de manier waarop de Ieren tijdens de oorlog hun onafhankelijkheid wisten te veroveren, werkte inspirerend.

Fanatieke nationalisten probeerden Schotse cultuur en politieke eisen op de kaart te zetten. In 1934 fuseerde een aantal bewegingen tot de nog altijd bestaande Scottish National Party (SNP). Electoraal presteerde die vooralsnog weinig. Onduidelijkheid over standpunten naast het streven naar onafhankelijkheid speelde daarbij een rol. Voormannen flirtten met tal van bewegingen, communisme, fascisme en zo'n beetje alles daartussen.

Londen was niettemin zenuwachtig. De geheime diensten hielden de SNP-leiding nauwlettend in het oog.

undefined

1979

Het Schotse nationalisme won aanhang in de loop van de jaren zeventig. Dat had ook te maken met olievondsten in de zeeën rondom. Veel Schotten vonden dat zij meer moesten profiteren van die nieuwe rijkdom. Waren ze nu niet te veel wingewest?

In 1979, terwijl een Labourregering aan de knoppen zat in Londen, kwam er een referendum over meer zelfbestuur voor het noordelijkste land van het Verenigd Koninkrijk. Een kleine meerderheid stemde voor. Een voorafgestelde extra voorwaarde voor de volksraadpleging gooide roet in het eten. De voorstanders moesten op zijn minst veertig procent van het Schotse electoraat vertegenwoordigen. Omdat lang niet iedereen was opgekomen, werd die drempel niet gehaald.

Alle hoop dat de uitslag toch nog op een andere manier effect zou sorteren, verdween kort daarna. De conservatieve politica Margaret Thatcher won de verkiezingen. Met al die Schotse fratsen had ze weinig op.

undefined

1997

Labourleider Tony Blair wist het onder meer tot premier te schoppen dankzij zijn belofte aan de Schotten dat ze zich onder hem uit zouden mogen spreken over meer macht voor Edinburgh. Hij hield woord.

In september 1997 toonde driekwart van de opgekomen kiezers zich voorstander van een eigen Schots parlement, het eerste in bijna driehonderd jaar. Tweederde van de kiezers was voor het recht om zelf belastingen te mogen heffen. De Schotten bedongen ook meer zeggenschap over hun zorg en onderwijs.

Een verheugde Blair sprak van "een nieuw Schotland voor een nieuw millennium". Alex Salmond, toen voorzitter van de SNP, zag echter nog meer in het verschiet liggen. "We zijn aan een reis begonnen en het eindpunt van die reis zal onafhankelijkheid zijn."

undefined

2014

Het gaat er ook nu niet van komen. Het referendum van donderdag (55 procent stemde nee) leidt hooguit tot iets meer Schotse autonomie binnen het Verenigd Koninkrijk. "Ik accepteer het oordeel van het volk en roep iedereen op hetzelfde te doen", zei Alex Salmond, gisteren opgestapt als minister-president van Schotland. Hij wees op het grote percentage voorstanders van afscheiding. "Dat is een substantiële stem voor de onafhankelijkheid van Schotland in de toekomst."

'The Battle of Culloden' van David Morier (1746).

undefined

De eeuwig getroebleerde verhouding van eilandgenoten Schotland en Engeland