Niet alleen bolleboos is ouder dan Van Dale suggereert

Hoe oud een woord precies is, laat zich meestal moeilijk vaststellen. Neem bolleboos ('uitblinker'), het 'jubileumwoord' van de 150-jarige Van Dale, blijkens de uitslag van een stemming op internet. Het eindigde vóór regelneef, bekokstoven, prima en selfie.

Als geboortejaar van bolleboos, dat teruggaat op een Hebreeuws equivalent van heer des huizes, geeft Van Dale 1866. In dat jaar maakte het inderdaad zijn debuut bij Jacob van Lennep, in zijn roman 'Klaasje Zevenster'.

Maar dankzij de recente digitalisering van historische kranten weten we dat het wat ouder moet zijn. Al in 1832 stond bolleboos in het Algemeen Handelsblad. Een winkelier te Amsterdam heette daar, in een rechtbankverslag, 'de bolleboos van de bende'.

Dezelfde bron onthult dat bekokstoven (1900) en prima (1868) eerder in gebruik waren dan Van Dale's jaartallen (hier tussen haakjes) doen vermoeden. Zo adverteerde een middenstander anno 1816 in de Leeuwarder Courant met 'prima droog spek (ad) 55 en 60 cent per pond'. En blijkens het Rotterdamsch Nieuwsblad van 1896 noemde toen een politicus de eenstemmigheid van Kamer en regering in de kwestie-Atjeh 'een vooraf bekokstoofd allegaartje'.

De geboortejaren in Van Dale moeten we dan ook opvatten als een 'globale indicatie', schrijft Nicoline van der Sijs, die ze vermeldde, in een van haar boeken.

Er zijn uitzonderingen. Selfie moet, als Nederlands woord, van vorig jaar zijn. En regelneef kunnen we zelfs dateren op 28 januari 1977, toen het in een tv-programma van Koot en Bie geïntroduceerd werd.

undefined