Niemand ontkomt aan nieuwe WAO
Het kabinet Balkenende-II grijpt veel harder in in de WAO dan tot nu toe werd gedacht. Ook de huidige arbeidsongeschikten ontkomen niet aan een nieuw, strenger regime. Alleen arbeidsongeschikte werknemers die echt geen enkele arbeid meer kunnen verrichten, hebben nog recht op een WAO-uitkering.
AMSTERDAM - De Sociaal-Economische Raad schreef het heel anders op, in maart vorig jaar. De nieuwe WAO geldt alleen voor nieuwe arbeidsongeschikten, zo waren vakbeweging, werkgevers en kroonleden overeengekomen. Huidige WAO'ers zouden worden ontzien. Maar het kabinet heeft anders besloten, zo wordt duidelijk uit de plannen die gisteren officieel bekend zijn gemaakt.
Balkenende-II snoeit ongekend hard in de WAO. De ingrepen gaan verder dan het nog door Paars-II gevraagde Ser-advies over de WAO. Alle huidige arbeidsongeschikten worden herkeurd volgens de nieuwe, strengere normen. Het argument van de Ser dat dit voor huidige WAO'ers rechtsonzekerheid met zich meebrengt, ondervangt het kabinet door te zorgen voor een overgangsregeling. Wie arbeidsgeschikt wordt verklaard, houdt nog 5 jaar zijn uitkering. In die tijd kan bijvoorbeeld naar nieuw werk gezocht worden.
Het kabinet haalt met de massale, algemene herkeuringen een flinke bezuiniging binnen. De keuring is zelfs zo streng dat de bezuiniging die is afgesproken in het regeerakkoord (140 miljoen euro) ruimschoots wordt overtroffen (380 miljoen euro).
De nieuwe WAO-normen zijn ingrijpend, zeker in de huidige tijden van grote werkloosheid. WAO'ers worden arbeidsgeschikt verklaard als er drie passende functies zijn met elk een beschikbare baan op de arbeidsmarkt. Nu nog moeten er drie passende functies zijn met elk tien beschikbare banen. Ook het verschil tussen voltijd- en deeltijdwerk verdwijnt. WAO'ers die in deeltijd werkten voordat ze arbeidsongeschikt werden, worden nu gekeurd voor voltijds banen. Verder geldt dat iedereen die nog kan werken, ook moet werken.
Het kabinet verwacht door de ingreep structureel 2 miljard euro te bezuinigen. De jaarlijkse WAO-instroom loopt terug van 60000 naar 25000.
Wie het nieuwe stelsel beziet, moet concluderen dat de vakbeweging de bitterste pil moet slikken. Naast het niet ontzien van de huidige gevallen, zijn nog twee harde eisen van de vakcentrales uit het Ser-akkoord onderuit gegaan.
Zo stelt het kabinet de WAO-uitkering vast op 70 procent van het laatste salaris, waar de Ser 75 procent wilde. Als doekje voor het bloeden wil het kabinet zich 'beraden' op de hoogte van de uitkering, mocht na drie jaar blijken dat de instroom inderdaad is gedaald tot 25000 per jaar.
Ook de minimumuitkering voor werkloze gedeeltelijk arbeidsongeschikten valt magerder uit. De Ser wilde een bijstands-regeling (de zogeheten IOAW) zonder toets op het eigen vermogen en zonder toets op het inkomen van de partner: Een harde eis van de vakcentrale FNV. Het kabinet voert nu toch de partnertoets in. Daardoor vervalt de uitkering als de arbeidsongeschikte een verdienende partner heeft.
De FNV heeft al gezegd dat het Ser-akkoord wat haar betreft van tafel kan. Niet alleen mag het kabinet er niet ,,selectief uit winkelen'', zoals het nu heeft gedaan, ook is een WAO-ingreep niet meer nodig. Volgens de FNV daalt het aantal zieke en arbeidsongeschikte werknemers al snel genoeg. Oorzaak is onder meer de strengere wetgeving in het eerste ziektejaar (Wet verbetering poortwachter).
Minister De Geus van sociale zaken bestrijdt deze redenering. Hij wijst erop dat ziekteverzuim conjunctuurgevoelig is -het daalt als de werkloosheid toeneemt en stijgt als de economie aantrekt. Bovendien komt er een ,,kolossaal'' extra WAO-risico aan door de vergrijzing van de beroepsbevolking. Ouderen raken eerder arbeidsongeschikt.
De FNV heeft het debat over de WAO keihard gespeeld. De vakcentrale liet er vorig jaar zelfs een meerjarig sociaal akkoord met het kabinet op stuklopen. Het eiste dat De Geus de WAO-uitkeringen zou verhogen en zou afzien van de partnertoets in de IOAW. Alleen dan was de FNV bereid de lonen matigen, zoals het kabinet zo graag wilde. Toen dat stukliep, wees CNV-voorzitter Terpstra al op een gemiste kans. Aangezien de economie met de dag verslechterde, verwachtte hij dat er steeds minder te halen zou zijn bij het kabinet. Daarin heeft hij gelijk gekregen.
Als de vakbeweging nog iets van alle bezuinigingen op de sociale zekerheid gerepareerd wil krijgen, is de kans het grootst dat in de vut en prepensioen nog iets te halen valt. De kansen voor de WAO zijn voorbij.
