Neo-vasten: ook voor niet-gelovigen

Neo-vasters', zo noemt theoloog en ritueelspecialist Marian Geurtsen mensen die los van het geloof een vorm van vasten toepassen. "Zij zijn vaak op zoek naar wat ze los kunnen laten in het leven. Dat past bij deze tijd. Veertig jaar geleden waren we alleen maar dankbaar dat we alles konden doen wat we wilden. We worden ons nu bewust van de overvloed waarin we leven en dat we daar onder kunnen lijden." De onthouding wordt dan vaak verpakt als een 'challenge', constateert Geurtsen. "Mensen drinken een maand geen alcohol of leven een jaar als prehistorisch mens."

Wint de vastentijd aan populariteit? Ja, stelt Idelette Otten, predikant in Vleuten. Ze ziet het duidelijk in haar eigen omgeving. Waar in de veertig dagen (zondagen niet meegerekend) tussen Aswoensdag en Pasen vroeger enkel door katholieken werd gevast, laten tegenwoordig steeds meer protestanten en zelfs niet-kerkelijken een luxe of gewoonte links liggen.

Kees de Groot, universitair docent Praktische Theologie aan Tilburg University is terughoudender: "Hierover zijn geen cijfers bekend. Het christendom in zijn geheel kalft af, dus ik betwijfel of het totale aantal vasters groeit. Zij die nu vasten, vallen gewoon meer op." Dat onder de nieuwelingen ook niet-katholieken zitten, kan hij beamen. "Traditioneel vastte men omdat dat werd voorgeschreven door de kerk. Tegenwoordig is het vaak eigen keus."

Twee jaar geleden was Otten co-auteur van het boek 'Vasten: De kunst van geven en loslaten'. Daarin rekent ze de herontdekking van de traditie deels toe aan de aandacht voor de ramadan. "Nederlandse moslims hebben het vasten weer tot een begrip gemaakt. Mensen gaan daardoor naar hun eigen christelijke traditie kijken." Ze kunnen dan ontdekken dat vasten ook voor hen van waarde is. "Het brengt een stuk rust in je leven of biedt de kans bewust met je gezondheid bezig te zijn."

Veertig dagen geen vlees, seks of internet. Hoeveel hebben deze acties nog met het traditionele vasten te maken? Paus Franciscus sprak zich onlangs in een toespraak uit tegen 'hypocriet vasten': wanneer mensen zich met vasten van zonden willen verlossen, terwijl ze tegelijkertijd doorgaan met onrechtvaardig handelen. Vasten moet erop gericht zijn je buur te helpen, aldus de paus. Otten herkent zich in zijn kritiek. Het vasten draait voor haar altijd om de drieslag: vasten, bidden en het geven van aalmoezen. De tweede kan bij niet-gelovigen worden vervangen door bezinning. Wie zich puur richt op het volgen van een dieet, doet zichzelf volgens Otten tekort. "Ik vind het ook leuk als er kilo's afgaan, maar daar draait het niet om. Vasten moet niet te ik-gericht zijn. Zelf stel ik ieder jaar een thema centraal. Dit jaar werd ik geïnspireerd door de verkiezingen en bezin ik me op solidariteit en duurzaamheid, wat ook goed aansluit bij vegetarisch eten." Mensen moeten echter niet te streng zijn voor zichzelf, vindt Otten. "Wie bewust vast, gaat vaak vanzelf over tot bezinning. Dat gaat nooit in één keer perfect. Vergeet niet: de paus heeft in zijn leven waarschijnlijk al meer geoefend."

undefined

Het vermijden van nieuws geeft me rust

Janet Miedema-Lassche (37), Amsterdam ouderenbegeleider gelovig volgt veertig dagen minder nieuws

"Op Aswoensdag heb ik de NOS-app van mijn telefoon verwijderd. Het checken van nieuws is een gewoonte voor me. De hele dag controleer ik mijn app, maar dat voegt eigenlijk niks toe. Ik ben snel overprikkeld, waardoor negatieve informatie die ik via het nieuws binnenkrijg, een grote impact op me heeft. Ik droom bijvoorbeeld regelmatig dat ik in een café zit waar mannen schietend met geweren binnenkomen.

"Van huis uit ben ik gereformeerd, dus ik heb vroeger nooit gevast. Drie jaar geleden ben ik gestart, toen de vastentijd ter sprake kwam bij Stroom, een christelijke gemeenschap in Amsterdam waar ik deel van uitmaak. Dat is goed bevallen. Het vermijden van nieuws geeft me rust. Bovendien houd ik zo meer tijd over om te bidden en mediteren.

"Dit jaar probeer ik naast het vermijden van nieuws ook veertig dagen geen vlees te eten. Ten eerste omdat ik de laatste tijd meer bezig ben met dierenleed en de gevolgen van vlees eten, maar ook omdat het vasten niet te makkelijk moet worden. Zonder uitdaging ben je je toch minder bewust van waar je mee bezig bent."

undefined

Door niet te drinken geef ik het goede voorbeeld

Gerben Tieben (28), Groningen wiskundedocent ongelovig doet mee aan IkPas, een initiatief van onder meer de GGD waarbij mensen worden opgeroepen veertig dagen geen alcohol te drinken

"Als ik op een verjaardag met een glas jus d'orange in mijn hand sta, wordt daar altijd een opmerking over gemaakt. Dat is precies de reden dat ik meedoe aan IkPas. Ik vind het bezwaarlijk dat drinken de norm is. Op mijn school zie ik dat veel leerlingen al vanaf de vierde klas redelijk wat drinken. Dat is gewoon ongezond. Ik gebruik mijn vasten om het goede voorbeeld te geven. Na het weekend vraag ik tussen de gesprekken met leerlingen door of ze dat weekend hebben gedronken. Ik heb een blog geschreven en ik weet dat leerlingen dat lezen. Sommigen stellen vragen over alcohol en of ik het niet mis. Ik vertel ze dat op stap gaan ook leuk kan zijn zonder drank.

"Dit is de vierde keer dat ik een tijd geen alcohol drink. Ik verbaas me er dus niet meer over dat ik lekkerder slaap en frisser wakker word. Wel merk ik elke keer weer dat alcohol een gewoonte is geworden. Als ik voetbal kijk, denk ik snel 'lekker een biertje erbij'. Niet drinken leidt tot bewustwording."

undefined

Woede is verslavend, maar niet gezond

Marnix Pauwels (49), Amsterdam schrijver ongelovig wil een maand lang niet negatief zijn

"Tot vijf jaar geleden was ik verslaafd aan drank en cannabis. Ik heb toen geleerd dat gedachten vaak onhandig zijn. Bijvoorbeeld: 'Als ik nu drink, voel ik me beter.' Dat is een ondermijnende gedachte, maar je kunt nu eenmaal niet stoppen met denken. Dus heb ik geleerd bepaalde gedachten te negeren.

"Nu heb ik besloten een maand lang niet negatief te zijn. Ik heb, zoals veel mensen, sterk de neiging om mijn zelfbeeld continu te verdedigen. Dat doe je vaak door te klagen, maar zo leg je de verantwoordelijkheid over je rotgevoel bij de ander. Woede is superverslavend. Ik weet hoe lekker het is om ergens binnen te komen en meteen te domineren met mijn grote bek. Dat geeft een gevoel van veiligheid, maar gezond is het niet.

"Als je niet handelt naar je eerste impuls, ebt de eerste woede al snel weg. Sinds mijn afkicken heb ik mezelf getraind in het signaleren en negeren van destructieve gedachten. Je zou kunnen zeggen dat deze maand de kroon op mijn werk is. Het gaat nu zonder inspanning. Natuurlijk loop ik nog aan tegen ingewikkelde klanten en mensen die me op straat omver rijden, maar ik ga er totaal anders mee om."

undefined