Nederlandse mode kijken | betaalbaar én comfortabel op de fiets

Dé Nederlandse modestijl, bestaat die? Wetenschappelijke onderzoekers uit verschillende vakrichtingen buigen zich al enige jaren over deze prangende vraag. Onlangs presenteerden zij enkele van hun constateringen en daaruit blijkt dat Nederland vooral een 'caleidoscoop aan mode-uitingen' laat zien. De toehoorders morren: zij willen een tienpuntenlijstje met daarop wat typerend is voor de Nederlandse mode, maar de wetenschappers betogen dat dit onmogelijk is.

Wel willen ze graag af van enkele vastgeroeste ideeën. Zo staat Nederlandse mode al sinds decennia te boek als sober, calvinistisch, minimalistisch en conceptueel, en lijken de modernistische uitgangspunten van Mondriaan en Rietveld nog steeds de basis van het huidige Nederlandse mode-ontwerp. Hun allesoverheersend heldere, sobere vormgeving wordt vandaag de dag echter vooral overvleugeld door 'innovatie met een twist'. "Maar pas op", zegt onderzoeker Constantin-Felix von Maltzahn, "we innoveren wel, maar nooit over het randje. Nederlandse kleding moet modieus én draagbaar én betaalbaar zijn. En niet onbelangrijk, het moet een fietsfactor hebben. Comfortabel zijn dus." Maar dat wisten we toch al? Inderdaad, maar via een uitgebreid onderzoek is dat nu ook echt bewezen. Hoe experimenteel of non-conformistisch de ontwerpen van sommige modevormgevers ook mogen zijn, uiteindelijk overwint de Nederlandse behoefte aan comfort.

Daniëlle Bruggeman, een van de onderzoekers, wil af van het idee dat mode een optelsom is van tekens en codes. "Betekenis geven aan mode is gebaseerd op een model uit de semiotiek, een benadering vanuit die taal. Dat is een verouderde invalshoek, want tegenwoordig gaat mode veel meer over ervaring, het affectieve, het gevoel. En daarmee kun je spelen, net als met modecodes. Dat zie je bijvoorbeeld bij Viktor & Rolf. Zij spelen en breken voortdurend met die codes."

Maaike Feitsma onderzocht onder meer de clichés. "Al in de jaren vijftig zie je in de damesbladen dat we een eigen identiteit krijgen aangemeten. De Franse mode wordt opgevoerd als extravagant en getoond door ranke mannequins. De Nederlandse vrouw wordt afgeschilderd als een type met brede heupen dat functionele kleren wil. In de Nederlandse Vogue komt dit volle-heupenfenomeen ook weer aan de orde."

Anja Köppchen vroeg zich af of de Nederlandse mode profiteert van de afwezigheid van grootschalige confectie-industrie. "Nederlandse bedrijven richten zich voornamelijk op het ontwerpdeel en de marketing en sales. Alles wat daartussen zit, zoals het maken van patronen en samples en de productie, wordt vooral buiten Nederland gedaan. Dat geeft ons veel ontwerpvrijheid. Dát is wel typisch Nederlands."

Ontwerpvrijheid is ook de rode draad van de tentoonstelling 'Basic Instincts', over de zoektocht naar het typisch Nederlandse in de Nederlandse mode, design en architectuur. Omdat buitenstaanders met een frisse blik kijken, zijn Luca Marchetti en Emanuele Quinz, twee internationaal georiënteerde niet-Nederlanders, gevraagd om als curatoren hun visie te geven op het Nederlandse mode- en ontwerpveld. In de Arnhemse Eusebiuskerk zijn zes 'landschappen' bedacht door de Deense modeontwerper en multitalent Henrik Vibskov. Spiegels, lintenconstructies, een houten bouwsel met tientallen gootsteenontstoppers en een opblaasbare muur geven context aan de niet altijd even makkelijk toegankelijke thema's. De keuze voor de Nederlandse modevormgevers is voor kenners niet zo verrassend: Monique van Heist, Iris van Herpen, Klavers van Engelen, Anne de Grijff en Oda Pausma. Hun werk wordt telkens geflankeerd door objecten, foto's en schaalmodellen gemaakt door buitenlandse ontwerpers die hier wonen of hun opleiding hebben genoten. En wat blijkt? Het is niet de Nederlandse traditie (Mondriaan, Rietveld, soberheid, helderheid) maar de Nederlandse houding die het Nederlandse design typeert. Vrijheid, openheid, over grenzen heen kijken, het mixen van disciplines en het multiculturele zijn onze nieuwe paradepaardjes. De titel 'Basic Instincts' verwijst naar de film van Paul Verhoeven waarin een moord niet wordt opgelost vanuit het verstand, maar vanuit het instinct. En dat vrije, instinctieve maakt Nederlandse ontwerpen zo bijzonder en zo typisch Nederlands.

Het is even doorbijten om de filosofische benadering van de curatoren te doorgronden, maar ook zonder biedt de tentoonstelling een enorme diversiteit aan verhalen, betekenissen en invalshoeken van de al dan niet bestaande Nederlandse mode- en designidentiteit.

Deze expositie is eerder goed ontvangen in Berlijn. Na Arnhem gaat 'Basic Instincts' naar China, Rusland en Turkije.

Werk van Iris van Herpen, een van de opvallendste modewerpers van dit moment.

Landschap Perspectives. Met werk van onder anderen Oda Pausma en Frederike Top.

Landschap Soft Future. Met werk van onder anderen Klavers van Engelen en Pascal Smelik.

undefined