Nederlander stelt te hoge eisen aan taalbeheersing nieuwkomer

Na de diploma-uitreiking sprak ik met enkele volwassenen, die opgegroeid waren in een Engelstalig land en pas later Nederlands hadden geleerd. Hun verhalen waren voor mij herkenbaar. Het blijft moeilijk om het Nederlands goed te spreken als je autodidact bent. Ik heb als kind een jaartje op een Nederlandse Montessorischool gezeten en later deed ik eens een cursus Nederlandse literatuur. Dat was het. Door onderzoek en familiebanden is mijn Nederlands gaandeweg beter geworden. Maar deze columns schrijf ik niet zonder de redactionele hand van mijn Nederlandse vrouw. Want ik blijf fouten maken met 'de' en 'het' en het correct gebruiken van voorzetsels.

Maar zelfs als je een taalcursus volgt en het Nederlands redelijk goed beheerst, heb ik soms het gevoel dat het nog steeds niet goed genoeg is voor Nederlanders. Zij stellen hoge eisen aan nieuwkomers, althans als zij geaccepteerd willen worden.

Volgens mij is dit een verschil met Amerika. Als je daar matig Engels spreekt als nieuwkomer, word je serieus genomen als je jezelf verstaanbaar kunt maken en meedoet. In die zin is de vaardigheid om te communiceren belangrijker dan accentloos of foutloos Engels spreken. Wellicht zijn Amerikanen zo vergevingsgezind als je foutjes maakt, omdat zij zelf geen andere talen spreken. Ze nemen sneller hun pet af voor mensen die wel meerdere talen machtig zijn.

In Nederland kan dit anders zijn. Toen ik mijn oratie hield aan de Vrije Universiteit had ik van tevoren meerdere malen de tekst hardop voorgelezen, om te oefenen met het leggen van de klemtoon. Maar dat mocht kennelijk niet baten. Bij de receptie na afloop hoorde ik - dat was niet de bedoeling - Nederlandse studenten die mijn accent na-aapten. Een jaar later gaf ik een lezing over Willem van Oranje. Naderhand schreef een blogger erover, die zich laatdunkend uitliet over mijn zware Amerikaanse accent. Terwijl je daar helemaal niets aan kunt doen. Daarom kon ik furieus worden op Rutger Castricum van 'PowNews', die tijdens het haatzaaiproces tegen PVV-leider Wilders Mohamed Rabbae van het Landelijk Beraad Marokkanen interviewde en hem vroeg waarom zijn Nederlands nog steeds zo slecht was, terwijl Rabbae uitstekend duidelijk kon maken waar hij voor stond. Castricum liet zien dat je er niet bij hoort tenzij je het Nederlands perfect en accentloos beheerst.

Waarom is dat zo? Omdat de Nederlandse taal niet alleen gebruikt wordt om te communiceren, maar ook om te laten zien dat je deel uitmaakt van de cultuur? Als je goed Nederlands spreekt, laat je blijkbaar zien dat je de mores van het land goed begrijpt en één van hen bent geworden. En als je Nederlands gebrekkig is, ben je nog niet van de partij.

Overigens heb ik in dit opzicht persoonlijk geen moeilijke tijd gehad in Nederland. Er zijn altijd meer toehoorders die mij complimenteren voor mijn Nederlands na afloop van een toespraak, dan toehoorders die het bekritiseren. Door die complimenten heb ik me welkom gevoeld. Natuurlijk kan het zijn dat ik als hoogleraar beschermd wordt tegen te veel kritiek, maar dat kan ik niet weten.

Maar ik kan mij niet aan de indruk onttrekken, zeker niet na het praten erover met mede-buitenlanders, dat de taalgemeenschap waar zij deel van proberen uit te maken niet altijd uitnodigend is. Aanmoediging werkt beter dan ontmoediging. Het zal uiteindelijk voor iedereen beter uitpakken als buitenlanders gestimuleerd worden in het eren van de taal. En gewaardeerd worden voor hun inzet in plaats van afgerekend te worden op hun taalbeheersing.