Nederland overweegt soort 'mini-Schengen'
Nederland hoopt het Schengen-systeem van open Europese binnengrenzen nog te redden, maar achter de schermen werkt het kabinet aan een alternatief: een 'mini-Schengen', een nieuwe, gezamenlijke binnengrens van een select groepje landen.
Het idee was eigenlijk bedoeld voor een vergadering van Europese justitieministers in december, maar zal waarschijnlijk morgen al onderwerp van discussie worden. Dan spreken de justitieministers over de aanslagen in Parijs en grenscontroles.
Minister van buitenlandse zaken Bert Koenders wilde gisteren niet op details ingaan. Hij zei dat Nederland 'verkennende gesprekken' voert over alternatieve manieren om de asielcrisis aan te pakken. Mensen die bij het plan betrokken zijn, benadrukken op basis van anonimiteit dat het gaat om controles aan Europese binnengrenzen. Er ligt alleen nog geen vastomlijnd plan: naast echte grenscontroles is het bijvoorbeeld ook een optie dat een aantal landen in gezamenlijke registratiecentra de identiteit van asielzoekers vaststelt.
Gelegenheidscoalitie
Het aantal deelnemende landen ligt nog niet vast. Nederlandse ambtenaren hebben de afgelopen weken ideeën uitgewerkt met collega's uit België, Luxemburg, Duitsland en Oostenrijk. Deze landen denken ongeveer hetzelfde over asielzaken en trekken gezamenlijk op. Maar andere EU-landen mogen zich bij de gelegenheidscoalitie aansluiten.
De Nederlandse ideeën zijn een teken van onvrede met de Europese asielaanpak. EU-lidstaten hebben afgesproken dat registratiecentra aan de buitengrenzen in Italië en Griekenland asielverzoeken in behandeling nemen. Van daaruit moeten mensen via een verdeelsleutel over de lidstaten verspreid worden. Maar vooral in Griekenland komen de centra nauwelijks van de grond. Asielzoekers reizen nog steeds op eigen houtje vanuit Griekenland door naar populaire bestemmingen in het rijkere noorden van Europa.
Deze landen weten zich geen raad met de toestroom, en zoeken naar alternatieve oplossingen. De Luxemburgse minister van buitenlandse zaken Jean Asselborn zei vorige week in Brussel dat het armlastige Griekenland simpelweg niet alle asielverzoeken kán registreren. Hij pleitte daarom voor Europese registratiecentra langs de route die vluchtelingen vanuit Griekenland naar Noord-Europa afleggen. Het Nederlandse idee van controle en registratie aan de grens van Oostenrijk of Duitsland lijkt in die wens te passen.
Drukmiddel
Maar het plan is ook een diplomatiek drukmiddel. Italië en Griekenland moeten het idee krijgen dat als ze geen tempo maken met hun registratiecentra, andere landen met een eigen Schengen komen. Ook landen in Oost-Europa die liever geen asielzoekers opnemen, worden onder druk gezet. Zij mogen meedoen met de nieuwe reiszone op voorwaarde dat ze zelf ook asielzoekers toelaten.
VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra reageerde verheugd op het plan. PvdA-Kamerlid Marit Maij ziet het liefst beter bewaakte Europese buitengrenzen, maar vindt het goed dat er alvast over alternatieven wordt nagedacht. D66-fractievoorzitter Alexander Pechtold is minder enthousiast. Volgens hem moet Nederland niet in paniek raken en meer doen om de buitengrenzen van Schengen te bewaken.
PvdA-Europarlementariër Kati Piri heeft ook bedenkingen. Volgens haar zullen bij grenscontroles aan de Duitse of Oostenrijkse grens vluchtelingen niet in Hongarije of Servië blijven, maar nog steeds naar het rijkere deel van Europa trekken. Het lijkt haar ook niet wenselijk om Oost-Europese landen die hun grensbewaking op orde hebben, zoals Polen, uit te sluiten van vrij reizen.
'Mannen op straat'
Het kabinet werkt volgens de NOS aan een noodscenario voor als er geen bedden meer voor asielzoekers beschikbaar zijn. Jonge, gezonde mannen zouden dan niet meer toegelaten worden tot de opvang, maar met wat zakgeld op straat moeten overleven. Het ministerie van veiligheid en justitie erkent aan noodscenario's te werken, maar volgens de NOS zijn politie en burgemeesters fel tegen het plan. De Kamerfracties van PvdA en VVD uitten gisteren ook openlijk kritiek.
