NCTV: Nederland heeft te maken met een nieuwe jihadistische fase
De Nederlandse jihadistische beweging zit in een nieuwe fase. De groep is met vijfhonderd aanhangers en duizenden sympathisanten beduidend groter dan vóór de strijd in Syrië, schrijft de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in een nieuw rapport over de terroristische dreiging.
Volgens deskundigen is daarmee de aanpak complexer geworden.
Er is veel gebeurd sinds Nederland rond de eeuwwisseling kennismaakte met het jihadisme via de Hofstadgroep, waartoe ook de moordenaar van Theo van Gogh behoorde. Tussen 2012 en 2017 reisden zeker driehonderd Nederlanders naar Syrië en Irak om zich aan te sluiten bij een jihadistische strijdgroep. Intussen bleef de aanhang in Nederland groeien. Dus ziet Nederland nu de derde fase van het jihadisme, aldus de NCTV: een groep die in beweging is, groeit, dan weer stagneert, en die door het uiteenvallen van het kalifaat meer op Nederland is gericht dan zijn voorgangers.
Ongrijpbaar
Als voorbeeld noemt de NCTV de zes terreurverdachten uit Arnhem die eind september werden aangehouden vanwege plannen om een grote aanslag te plegen op een evenement in Nederland. In hen ziet de NCTV het bewijs dat de strijd ook na het kalifaat van IS doorgaat. Bovendien is zo’n omvangrijke – wat de coördinator noemt – ‘homegrown cel’ als die in Arnhem met een ‘ambitieus aanslagplan’ sinds de Hofstadgroep niet meer voorgekomen.
Volgens radicaliseringsdeskundige Amy-Jane Gielen is het feit dat de groep is gepakt een teken dat de inlichtingendienst strak op de jihadistische beweging zit. Toch is die beweging ook ongrijpbaarder dan eerst. “De groep is grotendeels ondergronds gegaan. En ze kon op eigen bodem radicaliseren. Dat was ook het geval bij de Hofstadgroep, maar dat was een handjevol jongens. Nu zijn het er honderden.”
Jelle van Buuren, terrorismedeskundige aan de Universiteit Leiden, noemt de aanpak van de huidige jihadistische beweging ingewikkelder dan bij de voorgangers. “Als een groep een aanslag aan het voorbereiden is, of als iemand is uitgereisd, dan is het redelijk overzichtelijk: we hebben een heel instrumentarium opgebouwd om dat strafrechtelijk aan te pakken. Maar nu de jihadistische beweging zo groot is, zitten er ook mensen bij die intolerant zijn, die bezig zijn nieuwe aanwas voor zich te winnen, maar strafrechtelijk gezien niet direct zijn aan te pakken. Wat doe je met die groep?”
Van Buuren ziet de huidige fase vooral als een heroriëntatie. “De focus op het kalifaat is weg, maar de ideologie en de legitimatie van geweld is er nog steeds.” Juist daarom is het belangrijk scherp te blijven. “Een groot deel is op dit moment misschien niet bereid om over te gaan op geweld, maar hoe zit dat in de toekomst?”
Inspiratie
Ook Gielen ziet de huidige groep niet als minder bedreigend dan haar voorgangers. Ook al heeft het grootste deel geen buitenlandse strijdervaring, zoals de uitreizigers, de groepen inspireren elkaar wel.
Volgens de NCTV ligt ‘een nieuwe dynamiek in de beweging’ op de loer. Zo komt er ‘binnen afzienbare tijd’ een aantal veroordeelde jihadisten vrij uit detentie. Wel constateert de coördinator dat de groei de afgelopen maanden stagneerde. De kleine aanwas die er is, bestaat vooral uit jongeren die tijdens de uitreisgolf nog niet oud genoeg waren om naar Syrië of Irak te gaan.
Toch gaat er nog altijd een dreiging uit van de groep, wil de coördinator vooral duidelijk maken. Daarom blijft het dreigingsniveau in Nederland op ‘substantieel’ staan, oftewel de kans op een aanslag is reëel.
Lees ook:
IS-vrouw Amber verlangt terug naar Nederland
‘Mensen hier zijn zo onbeschoft en asociaal’. Trouw sprak met haar in een Koerdisch kamp in Syrië.
Was er sprake van uitlokking in de zaak tegen zes terreurverdachten?
De politieactie tegen zes terreurverdachten was gevoelig. Een belangrijke vraag in de rechtszaak: zouden zij ook zonder het optreden van infiltranten in actie zijn gekomen?
