Natuur zoekt duizendpoot

Voor de natuurorganisaties zijn het barre tijden. Vanuit Den Haag waait een koude wind die de uitbreiding van de natuurgebieden in Nederland heeft bevroren. De subsidies voor natuurbeheer zijn meer dan gehalveerd. Natuurmonumenten kampt met een extra probleem. In de gebieden zelf is het nog nooit zo druk geweest, maar steeds minder mensen willen lid zijn van deze club. Natuurmonumenten heeft zijn ledental zien dalen tot zo'n 770.000. Twee jaar geleden waren dat er nog bijna 900.000, en droomde de organisatie van een miljoen leden.

In allerlei beleidsnotities bereidt Natuurmonumenten op dit moment een koerswijziging voor die een publieksgerichte aanpak voorstaat. Natuur is te vanzelfsprekend geworden, en tegelijkertijd te technisch en beleidsmatig. Mensen willen helemaal niet wandelen in een ecosysteem of biotoop. Na een organisatorische metamorfose moet het grote publiek weer aangespoord worden steun te verlenen aan de 'bijzondere en waardevolle' plekjes in Nederland.

Natuurmonumenten wil inzetten op jongeren, en zoekt samenwerking met 'publieksbedrijven' als Hema en de Telegraaf die met gecombineerde producten grote groepen consumenten kunnen bereiken. Een van de eerste marketingproducten uit deze koker is 'de Nationale Picknickweek'. Deze Hemelvaart moeten we volgens de Telegraaf allemaal gaan picknicken in gebieden van Natuurmonumenten met de speciale HEMAnd, een fluoriserende roze plastic krat.

Nu is het de vraag of dit wel een gelukkige actie is, feit is wel dat de nieuwe aanpak ook een nieuwe organisatie vraagt. Natuurmonumenten heeft het imago van een wat chique club, gevestigd op een landgoed in 's Graveland, met algemeen directeur jonkheer Jan Jaap de Graeff, die tevens Kamerheer van de koningin is. Naast hem staat als voorzitter Cees Veerman, oud-minister van Landbouw en lid van het CDA. Of beter gezegd stond, want Veerman stapt deze zomer op. Natuurmonumenten moet op zoek naar een nieuwe voorzitter, die de ingezette hervormingen kan leiden en de organisatie een ander imago kan brengen. En daarbij moet hij of zij ook nog eens goede contacten hebben in het Haagse, want daar lopen veel bewindslieden en politici rond die overtuigd moeten worden van het nut van natuurbeheer.

De zoektocht naar die nieuwe voorzitter is als het aan Natuurmonumenten ligt geen openbaar debat, en ook geen discussie die met leden wordt gevoerd, maar grenst eerder aan coöptatie: vanuit het bestuur wordt een selectiecommissie gevormd, die wordt voorgezeten door directeur De Graeff. Die nodigt op basis van een vertrouwelijk profiel zelf kandidaten uit, maar dat kan ook slechts één kandidaat zijn. De uiteindelijke voordracht wordt voorgelegd aan een vertrouwenscommissie van de Verenigingsraad, maar dat is slechts een formele exercitie. Wil die de voordracht weigeren, dan is er wel iets aan de hand.

Om toch de mening van deskundigen en betrokkenen over de nieuwe voorzitter te peilen, plaatste Trouw op Twitter diverse oproepen om nominaties in te sturen. Hetzelfde gebeurde in discussiegroepen op de site LinkedIn. Personeelsleden van Natuurmonumenten reageerden, maar ook betrokken leden. Collega's van andere natuurorganisaties. Biologen, ecologen, onderzoekers van Alterra. En mensen met een geheel andere functie, maar met een 'groen hart'. Sommigen wilden onder naam voorstellen doen, anderen maakten gebruik van de mogelijkheid anoniem te reageren. In totaal gleden er een kleine honderd uitgebreid beargumenteerde nominaties in Trouws digitale postbussen, en die vormen samen dan wel geen kwantitatief onderzoek, ze scheppen wel een beeld over gewenste voorzitters, én een analyse van de kansen voor Natuurmonumenten.

Op de vraag van Veroniek Clerx volstaat een kort antwoord. 'Namen noemen is leuk', schrijft zij. 'Maar mag ik met mijn 22 jaar lidmaatschap ook meestemmen?' Nee dus, althans niet officieel, maar daarover later meer. 'Kijkend naar de positie waarin Natuurmonumenten is vervallen', schrijft Marcel Vossestein, 'moeten bij de nieuwe voorzitter vooral de politieke bestuurlijke kwaliteiten overheersen. Op bevlogen biologen zitten we niet te wachten. Het accent ligt op het bereiken van een nog zo dragelijk mogelijke positie van 's lands grootste particuliere natuurbeherende instantie.'

Die roep om een sterk bestuurder klinkt vaker door, al worden daarvoor verschillende synoniemen gebruikt. 'Een uitmuntende financiële durfmanager' noemt de een de nieuwe kandidaat, een andere onderstreept het belang van 'een strateeg'. 'Een verbinder tussen boer en natuur', schrijft Hendrik Rietman. 'Iemand die Natuurmonumenten in de markt kan zetten', 'een diplomaat'. Of, schrijft Ries van der Hout: 'iemand uit de rode sector die de efficiënte culttaal van Rutte beheerst om hem daarmee wat groen aan te praten'. En meerdere inzenders pleiten voor een voorzitter die Natuurmonumenten kan helpen aan een andere interne cultuur en een nieuw imago.

'Wat heeft Natuurmonumenten nodig?', luidt de vraag van een anonieme inzender. 'De organisatie moet weliswaar een brede beweging blijven, maar is op dit moment een bejaardenclub, er moet dringend iets aan de leeftijdsopbouw van de leden worden gedaan. Het zou niets verbazen als een flink deel van de ledenteruggang aan het overlijden van leden te wijten zou zijn. Kijk eens naar het Wereld Natuur Fonds (WNF) Dat richt zich op jongeren en groeit.'

'De nieuwe manager moet vol in de nieuwe tijd staan', schrijft een ander. 'Natuurmonumenten is een oubollige club. En een suffe rijkaard met een conservatief financieel beleid. De organisatie probeert van subsidie te leven en het eigen vermogen op te potten. Natuurmonumenten is organisatorisch een feodale staat die wemelt van de hertogdommetjes en graafschapjes, met een versleten en invloedloze ledendemocratie. En dat is jammer, want de organisatie heeft een enorme potentie: veel geld, veel aanhang, goede naam, groot en machtig!'

Tijd om namen te noemen. Over welke strategische, uitmuntende, verjongende, financiële durfmanager hebben de deelnemers aan deze discussie het eigenlijk? Jaap Dirkmaat van Das en Boom , suggereert Pim de Nobel. Is een tikkeltje te wild voor Natuurmonumenten, maar zou wel een hele goede adviseur kunnen zijn van de nieuwe voorzitter, vult een anonieme bioloog aan.

De minder bekende Henriëtte Prast wordt door Veroniek Clerx genoemd. 'Vrouw, econoom, verstand van psychologie, biologie en neurologie'. Pieter van Vollenhoven wordt meermalen genoteerd onder andere door Jan Bos, maar is hij niet toe aan rustiger vaarwater? Wouter Bos, wordt voorgedragen door Fred Prak. 'Iedereen is beter dan Veerman', schrijft Dick de Vos van zich af. Jan Kees de Jager 'maar dan wel na zijn ministerschap', suggereert Willem Overmars. Willem Vermeend. Thom de Graaf. Jacqueline Cramer, schrijft ene Mikey. Gerrit Zalm passeert de revue. Peter Blom, de topman van Triodos zou volgens Alje Zandt een goede zijn.

En wat te denken van Alexander Rinnooy Kan? Volgens Ruud Pleune heeft deze géén links imago, kan hij met zakelijk oog naar landelijk gebied kijken en heeft Rinnooy Kan geen affiniteit met natuur, waardoor hij juist fris in discussies staat. En hij is ook nog eens bekend in Haagse en Brusselse netwerken. 'Ik wil wel!', schrijft PatrickB in een overmoedige bui, 'omdat ik geen groene vingers heb maar wel een groen hart, en geen belangen elders'.

Drie namen zijn de afgelopen weken duidelijk het vaakst genoemd. Vooral de laatste week, volgend op zijn afscheid van de politiek, wordt André Rouvoet als nieuwe voorzitter van Natuurmonumenten gezien. Waarschijnlijk komt deze 'kans' op de grote stapel van uitnodigingen te liggen, zoals hij zijn situatie laatst op televisie beschreef, maar Rouvoet heeft volgens twaalf inzenders zeker de kwaliteiten. Het is mogelijke de beste strateeg, schrijft iemand, maar charismatisch zal hij wellicht te eenzijdig zijn. Onduidelijk blijft wat die eenzijdigheid behelst.

Een andere kandidaat is nog wel even bezig, maar komt over een half jaar beschikbaar als zijn saneringsopdracht bij Inholland afloopt. Doekle Terpstra zou volgens veertien inzenders zo verder kunnen bij Natuurmonumenten. En nog een plus: Terpstra kent het CDA van binnenuit.

Toch is de meest genoemde kandidaat ook de meest 'uitdagende', zoals een van de inzenders haar noemt. Een vrouw moet Natuurmonumenten vernieuwen. Femke Halsema is vrij en groen, beetje hip maar niet té, concluderen 23 deelnemers. Kan hervormen, heeft invloed, trotseert zwaar weer. Goede aanvulling naast de ietwat formele Jan Jaap de Graeff.

En zo leidt het niet-representatieve Trouw-onderzoek tot drie interessante nominaties, die het bestuur van Natuurmonumenten verder kunnen helpen op de zoektocht naar een vernieuwer. Maar eerst mag de lezer zich uitspreken.

Trouw-lezers en andere bezoekers van Trouw.nl kunnen op deze site gedurende twee weken hun stem uitbrengen op de drie genomineerden. Moet Femke Halsema Natuurmonumenten redden, gaat Doekle Terpstra hervormen, of wordt André Rouvoet de man die vernieuwing brengt? Klik op een kandidaat!

undefined