Na de wolf dient nu de jakhals zich aan

De jakhals, die in het biologische potjeslatijn Canis aureus heet (letterlijk: gouden hond), is een kleine neef van de wolf (Canis lupus) en hoort van nature thuis in noordelijk Afrika, in het Midden-Oosten, de Kaukasus en het zuidelijk deel van Azië tot ver in India. Hij komt ook voor in Griekenland en op de Balkan. En nu is deze wilde hondachtige bezig aan een opmars in noordelijke richting en inmiddels waargenomen in landen als Slovenië, Italië, Oostenrijk en Slowakije.

De jakhals rukt op. In eigen land hoeven we ons voorlopig nog geen ernstige zorgen te maken of een ontvangstcomité van blije biologen te formeren, maar niemand kan uitsluiten dat de jakhals zich over een aantal jaren bij Winterswijk of Venlo aan de grens meldt.

Welkom?
Het is nu de vraag of dat een probleem is, niet zozeer omdat de jakhals zich net als de gevreesde wolf aan onze schapen zal vergrijpen, maar vooral binnen welk juridisch kader een en ander zich zal voltrekken. Is de jakhals een ongewenste exoot of niet? Een alien? Een te bestrijden vreemdeling? Of is de eerste jakhals die zich binnen onze landsgrenzen begeeft vanaf dat moment een welkom en te beschermen lid van de vaderlandse fauna?

In een zojuist verschenen artikel in het tijdschrift Biodiversity and Conservation wordt uiteengezet hoe de jakhals juridisch in elkaar steekt. Een interessant trio auteurs, twee biologen uit Noorwegen en Slovenië en een jurist van de vakgroep voor Europees en internationaal recht van de Tilburgse universiteit, zetten de wettelijke kaders van de jakhalsinvasie op een rij. Het blijkt dat het dier in zes Europese landen volledige bescherming geniet en in dertien landen mag worden bejaagd; in zeven landen is de status onduidelijk of afwezig. Wat de jakhals betreft is de Europese eenwording dus nog niet helemaal voltooid. Nederland staat overigens niet in het rijtje van 26 onderzochte landen.

Het is verder ook nog de vraag of sprake is van een exoot, een 'alien'. Een 'alien species' wordt gedefinieerd als een soort die door menselijk handelen is geïntroduceerd buiten het huidige of vroegere natuurlijke verspreidingsgebied. Denk aan de konijnen in Australië en de muskusratten in ons eigen land.

Turkse tortel
Maar er zijn ook soorten die verspreid raken buiten hun aanvankelijke leefgebied en die dat geheel op eigen kracht voor elkaar krijgen, zonder dat er een mens aan te pas komt. De Turkse tortel en de Macedonische kastanjemineermot waar Koos Dijksterhuis donderdag over schreef, zijn bekende voorbeelden. Het is de instabiele en altijd veranderende natuur die het zelf doet.

Het juridische probleem is dat een exoot mag of zelfs moet worden bestreden, maar de gewone natuur uiteraard niet, en als de jakhals geheel zelfstandig deze kant op komt is hij géén exoot. Zo'n diersoort die juristen aan het denken zet, kom je niet vaak tegen.

Jelle Reumer is directeur van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam