Modern landgoed in beweging

In het hart van de Betuwe, in Beesd, ligt uitgestrekt over negen vierkante kilometer landgoed Heerlijkheid Mariënwaerdt. Het is al bijna drie eeuwen in het bezit van de baronnen en baronessen Van Verschuer. De verkoop van agrarische producten houdt het landgoed draaiende. Maar de agrarische markt brengt de laatste tijd niet genoeg op. Daarom organiseren baron Frans Jacob Albert (42) en barones Nathalie Fernande van Verschuer (33) jaarlijks een Landgoedfair -voor de zesde keer alweer, ditmaal (23 t/m 27 augustus) met het thema 'Ruig en Romantisch'.

Aan de rand van het landgoed ligt het woonhuis plus kantoor van het echtpaar. Een laan met aan weerszijden groene walnotenbomen wijst de weg naar de woning. Er is slechts wat geblaf van honden en fluitende vogels te horen. In de verte wandelen een paar mensen over de laan, overal is het groen. ,,Ik voel me nog dagelijks bevoorrecht hier te mogen wonen'', zegt de barones, wier meisjesnaam Nathalie Fernande des Tombe luidt.

Vijf jaar geleden trouwde ze met Frans van Verschuer, tweede zoon en derde kind van baron Otto Willem Arnold van Verschuer. Sindsdien leiden ze samen het landgoed. Zij regelt de commerciële kant, terwijl haar man de praktische zaken, zoals reparaties, voor zijn rekening neemt. Het koppel heeft er een dagtaak aan. De baron kan dan ook niet bij het gesprek aanwezig zijn, want hij haalt de oogst binnen en regelt zaken voor de fair.

Het woonhuis dateert uit de jaren twintig. In de ontvangstkamer hangen twee schilderijen van de voorouders. Trots wijst de barones op een landkaart aan de muur ertegenover. Hierop staan de grenzen van hun bezit. ,,Vanaf de stichting in 1734 is het landgoed 900 hectare groot. Dat is uniek. Veel eigenaren verkopen een deel van hun land, maar dat hebben wij nooit gedaan.'' En dat is duidelijk, want zowel de A2 als de spoorlijn liggen om Mariënwaerdt heen. Culemborg en de rivier de Linge vormen de andere begrenzingen.

Naast de kaart hangen zwart-wit foto's met daarop de boerderijen op het landgoed. Het zijn er 21, stuk voor stuk momumentale panden. De barones: ,,Vroeger pachtten de boeren stukken land. Het was altijd al een agrarisch bedrijf in eigen beheer.'' Na de oorlog begon haar schoonvader met fruitteelt en iets later kwam daar een melkveehouderij bij. Ook wordt de grond gebruikt voor akkerbouw.

Voordat het gebied in handen van de familie kwam, stond er sinds 1129 een klooster, waar zowel broeders als zusters woonden. Het klooster werd 'Insula Sancte Maria' genoemd, oftewel Mariënwaerdt. Eeuwenlang overleefde het plundering, slechte financiële tijden, en elkaar bevechtende hertogen. In 1567 werd het klooster echter volledig verwoest en in 1734 werd het land gekocht door Otto, graaf van Bijlandt. De familie Van Verschuer stamt in directe lijn van hem af.

Na haar huwelijk met baron Frans Jacob Albert van Verschuer verhuisde de barones van Amsterdam naar de rust van de Betuwe. ,,Dat was omschakelen'', zegt ze. Hoewel ze al op de hoogte was van het reilen en zeilen van een landgoed. En belangrijker: het behoud ervan. Haar familie bezat vroeger een landhuis in Overijssel, waarvan de omringende landerijen wél verkocht waren. Nu besteedt ze het grootste deel van haar week aan Mariënwaerdt.

Het landgoed bedruipt zichzelf nog steeds door de opbrengst van landbouw, vee- en fruitteelt. Haar man, vertelt de barones, heeft de taken van zijn vader overgenomen. Omdat het landgoed veel onderhoud vereist en agrarische producten steeds minder opbrengen, zocht de familie naar extra mogelijkheden om geld te verdienen. Zes jaar geleden ontstond het idee voor een landgoedfair; sindsdien een jaarlijks terugkerend evenement. ,,De schoonheid, de rust en de rijke historie van deze plek vormen de juiste ingrediënten'', meent de barones.

Tijdens die dagen houdt de familie open huis -inclusief Huis Mariënwaerdt zelf, dat rust op de overblijfselen van het klooster. Voor het huis ligt een uitgebreide moestuin, de oude kloostertuin. In het oude koetshuis, op een paar meter afstand van Huis Mariënwaerdt, zit nu een winkel die producten van het land verkoopt, zoals jam, noten en meel. De landgoedwinkel begon klein en de familie maakte alle producten zelf. Sommige lekkernijen, bijvoorbeeld de walnootkoekjes van Nathalie's schoonmoeder, zijn nog steeds te krijgen.

Tijdens de fair zijn er rondleidingen, staan er 125 kramen met onder andere teakhouten meubelen, Schotse wol, en voedsel. Arabische volbloeden en een parade van antieke tractoren zorgen voor een show-element. Ook het tv-programma 'Tussen kunst en kitsch' wordt dan opgenomen. ,,We zijn eigenlijk een jaar bezig om het allemaal te regelen'', verzucht de barones. Tijdens de fair vorig jaar bezochten ruim 43000 mensen Mariënwaerdt; ook dit jaar verwacht ze zo'n aantal.

Behalve van de fair leeft Mariënwaerdt van de Natuurschoonwet, waardoor de overheid bijspringt. Verder verhuurt de familie Van Verschuer omgebouwde schuren voor bedrijfstrainingen en vergaderingen. De nieuwste bedrijfsactiviteit betreft een Bed & Breakfast: sinds kort kunnen gasten overnachten in een omgebouwde koeienstal met zes kamers. Op de oude stalraampjes na is het niet voor te stellen dat hier ooit koeien stonden.

Mariënwaerdt blijft in beweging. ,,We willen op ons boerenbedrijf overstappen op biologische producten'', meldt de barones. ,,Maar dat kost tijd.'' Ook denkt ze aan een café-restaurant, maar daarvoor moet eerst het bestemmingsplan worden gewijzigd. Als het meezit, wil ze meer activiteiten organiseren, zoals fietstochten. Mochten de nieuwe plannen werkelijkheid worden, dan kan het landgoed quitte spelen, hoopt ze.

Mariënwaerdt is niet uniek. Er zijn in Nederland zo'n honderd vergelijkbare landgoederen, zij het niet zo groot. ,,Het is jammer dat andere landgoederen niet op deze wijze in hun onderhoud voorzien'', vindt de barones. ,,Vaak zie je dat ze de stap naar bijvoorbeeld een landgoedwinkel niet durven zetten. Het scheelt natuurlijk dat Frans en ik ons voor honderd procent inzetten voor Mariënwaerdt. We zijn dagelijks aanwezig en hebben de tijd om na te denken over nieuwe projecten. Maar ja, het merendeel van de eigenaren heeft die tijd niet, omdat ze elders een volledige baan hebben en zich pas 'savonds met het landgoed bezighouden. Het is gewéldig dat wij die tijd wél hebben.''