Minder voorstellingen, duurdere kaartjes

Er werd vuurwerk verwacht. Verwijten en harde woorden. Maar de sfeer in het Utrechtse theater Rasa was afgelopen donderdag vooral beheerst. In het theater had zich een deel van de Nederlandse theatersector verzameld om met leden van de Raad voor Cultuur in discussie te gaan over het advies 'Noodgedwongen keuzen' dat de Raad onlangs uitbracht aan staatssecretaris Zijlstra.

De Raad geeft in dat rapport advies over de forse bezuinigingen op de culturele sector. Ook de theatersector moet flink inkrimpen, ze krijgt een korting van ruim een kwart op haar budget. In ingezonden brieven in diverse media werden de bezuininigen fel bekritiseerd. Instellingen die getroffen worden door bezuinigingen namen de Raad stevig onder handen. Maar in Utrecht bleef de hoge toon uit.

Dat viel ook Melle Daamen (1959) op, vertelt hij de volgende dag in zijn kantoor. Daamen is Kroonlid van de Raad - door de overheid benoemd - en directeur van de Amsterdamse Schouwburg. Hij was een van de raadsleden die met de sector het gesprek aanging en hij had zijn borst al nat gemaakt. "Ik had felle reacties verwacht. De sector weet echter ook dat je het eens of oneens kunt zijn met ons advies, maar dat het nu wachten is op wat de staatssecretaris met dat advies doet."

Leuk vond de raad het niet om advies te geven over het snijden in het aanbod van cultuur. Maar uiteindelijk, merkt Daamen op, is de raad een adviesorgaan van de regering, of hij het bezuinigingskader nou goed vindt of niet. "We hadden uit protest op kunnen stappen. Dat hebben we niet gedaan. Maar het mag duidelijk zijn dat we deze bezuinigingen niet verstandig vinden. Dit is de absolute grens. Meer bezuinigen is onverantwoord."

Om de sector de bezuinigingen op te kunnen laten vangen, adviseert de raad de kortingen op het budget gefaseerd in te voeren en pas in 2015 het totale bedrag te korten. Hij beveelt ook aan om de eerder aangekondigde btw-verhoging op theaterkaartjes terug te draaien. De vraag is of Zijlstra die adviezen zal overnemen. Daamen heeft hoop: "Er zijn ook binnen de VVD en het CDA mensen die aan het nut van de btw-verhoging twijfelen."

Om de theatersector met een kwart in te kunnen krimpen, adviseert de raad te investeren in acht 'kernpunten' in Den Haag, Rotterdam. Utrecht, Amsterdam, Arnhem/Nijmegen, Groningen, Brabantstad en Maastricht. In zo'n kernpunt moeten het plaatselijke theater, het toneelgezelschap, een jeugdtheatergezelschap en een productiehuis voor experiment en talentontwikkeling intensief samenwerken. Instellingen die niet in een kernpunt zitten, krijgen geen directe rijkssubsidie meer.

Ze kunnen geld aanvragen bij het Fonds Podiumkunsten (FPK). Dat moet ook budget inleveren en krijgt er door de verschuiving van instellingen nieuwe aanvragers bij. Bovendien moet het fonds de uitvoering van diverse regelingen op zich nemen en onder meer jeugdtheatervoorstellingen in de grote theaters financieren.

Wat gaat de theaterbezoeker van de bezuinigingen merken? Daamen: "Het aanbod zal minder divers worden. De bezoeker moet meer reizen en zal voor toneel afhankelijker worden van het kerngezelschap in zijn regio, omdat er minder voorstellingen op tournee zullen gaan. Daarbij worden de kaartjes duurder.'

Omdat er in de Randstad het meest wordt geproduceerd, zijn de gevolgen het grootst, denkt Daamen. "In de grote steden vindt de meeste verschraling plaats door het verdwijnen van instellingen. In theaters die vooral gesubsidieerd theater programmeren, zal het aanbod flink afnemen."

Die afname in het aanbod komt ook doordat het fonds minder geld heeft om gezelschappen die niet onder de kernpunten vallen te financieren. Onder die vaak kleine en middelgrote gezelschappen, zoals Dood Paard, Orkater, Het Toneel Speelt of het Onafhankelijk Toneel zullen de grootste klappen vallen.

Daamen vindt wel dat er erg veel aanbod is in dat segment. Veel kleine groepjes spelen voor een beperkt publiek. "Er wordt te veel, te kort gespeeld en te vrijblijvend gemaakt. Dat geldt voor alle kunstsectoren, niet alleen het theater. Ik denk dat we er bij gebaat zijn om dat hectische produceren wat te matigen. Dat zou ik ook gevonden hebben als er niet bezuinigd had hoeven worden. Het zal minder worden bij het fonds. Dat is duidelijk. Het is aan het fonds waar ze die pijn neer willen leggen. Bij een grote groep als Orkater, of juist bij de kleine ad-hoc-projecten die ze ook financieren.'

Omdat de nadruk van het toneelbestel nog meer op de kernpunten komt te liggen, hoopt de raad dat de gemeenten nog meer dan nu hun verantwoordelijkheid nemen voor de theaterinstellingen binnen hun grenzen. Dat is een opvallende oproep in een tijd waarin vooral de gemeenten bezuinigen op kunst en cultuur.

Toch is de door de raad geadviseerde decentralisatie een logisch gevolg van hoe cultuur gefinancierd wordt, vindt Daamen. "Het Rijk betaalt slechts een derde van de cultuursubsidies. De andere overheden twee derde. Die verhouding gaat, nu het rijk bezuinigt, verder veranderen. Misschien moet je dan als Rijk je ietwat pedanterige regiehouding wat relativeren en wat meer ruimte aan de steden geven om te bepalen wat zij willen. Al zijn die steden daar nog wel wat huiverig voor. Toch denken wij dat in steden het best kan worden nagedacht en overlegd hoe de verschillende instellingen die er zijn beter op elkaar kunnen aansluiten. Dat stimuleren we op deze manier."

De stadspodia krijgen in die constellatie een meer centrale rol toebedeeld, ook Daamens Stadsschouwburg. Mocht iemand denken dat hij dat bij de raad goed voor zichzelf geregeld heeft, dan heeft die het goed mis, vindt Daamen. "Je kunt moeilijk objectief staande houden dat dit advies echt goed is voor de podia. Ook voor mijn schouwburg is het een buitengewoon vervelend advies, omdat er veel gesubsidieerd aanbod verdwijnt. Anders dan veel andere schouwburgen programmeren wij dat uitsluitend. Als ik mezelf had willen bevoordelen, dan heb ik dat uitermate slecht gedaan."

De adviezen van de Raad voor Cultuur
In het voorstel van de Raad voor Cultuur krijgen nog maar acht theatergezelschappen, die binnen een zogenaamd 'kernpunt' gaan opereren, structureel subsidie van het ministerie. Twaalf productiehuizen verdwijnen, negen blijven er over.

Nu is er voor alle (jeugd)theatervoorzieningen die structureel subsidie krijgen, 31,1 miljoen euro beschikbaar. Dat moet volgens de raad terug naar 24 miljoen euro, drie miljoen per kernpunt. Dat is een korting van 23 procent. Alle andere theatergezelschappen moeten aankloppen bij het Fonds voor de Podiumkunsten. Dat heeft nu 58 miljoen euro te verdelen, dat wordt in het plan van de raad 54 miljoen. Daar zullen veel meer instellingen een beroep op moeten gaan doen en het fonds krijgt er bovendien extra taken bij. Het budget voor meerjarig gesubsidieerde gezelschappen binnen het fonds krimpt van 17,8 miljoen naar 8,7 miljoen. Dat is een halvering.

undefined