‘Migranten als slaaf verhandeld in Libië’

In het wetteloze zuiden van Libië is een markt ontstaan waar Afrikaanse migranten op weg naar Europa als slaven worden verhandeld. Sommigen moeten werken in de bouw, terwijl vrouwen gedwongen seks hebben.

Dat stelt de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). Honderden en misschien wel duizenden migranten bevestigen dit verhaal, soms met foto’s, zegt Giusepe Loprete telefonisch vanuit Niger. Loprete is het hoofd van de IOM-missie in dat buurland van Libië.

'Handelswaar'

De slavenhandel concentreert zich rond de stad Sabha in het zuiden van Libië. De centrale regering van het land in Tripoli heeft in dit stammengebied niets te zeggen. De plaats is volgens Loprete dan ook ‘een zwart gat’ in de grote migratiestroom naar de Middellandse Zeekust.

De slachtoffers, aan wie beloofd is dat ze Europa zullen bereiken vanuit Libië, worden in Sabha verhandeld op pleinen, waar slavendrijvers hun ‘handelswaar’ voor potentiële kopers uitstallen, zegt IOM-chef Loprete.

Soms krijgen de slachtoffers na een werkdag wel betaald, vertelt Loprete, maar dat wordt dan aan het einde van de dag weer afgenomen door hun eigenaars. “Slavernij is de beste manier om dit te beschrijven”, stelt hij.

Anonieme getuigen

Het IOM voert enkele anonieme getuigen op die de slavenmarkten in Sabha met eigen ogen gezien zeggen te hebben. “Migranten uit sub-Sahara-Afrika werden verhandeld door Libiërs, met steun van Ghanezen en Nigerianen”, zegt een Senegalese migrant die alleen met de initialen SC geïdentificeerd wordt.

SC werd zelf ook gekocht door een slavenhandelaar. Hij vertelde dat de achterblijvende familie van lotgenoten – hij zat met meer dan honderd migranten vast – werden afgeperst om te betalen voor hun vrijlating. Terwijl de telefoonlijn openstond naar families in Afrikaanse landen, werden gestrande migranten gemarteld in de hoop geld los te weken, schrijft het IOM.

Voor zijn vrijlating moest de familie van SC zo’n 480 dollar ophoesten. Toen dat niet lukte, werd hij verkocht en ging hij als tolk werken voor de slavendrijvers. Maandenlang werd hij gevangen gehouden, deze week kwam hij vanuit Libië in Niger.

Gewetenskwesties

Voor Eritrees-Zweedse mensenrechtenactivist Meron Estefanos, die voornamelijk strijdt tegen de uitbuiting en mishandeling van Eritrese vluchtelingen, is dit allemaal geen nieuws. “Al jaren kaarten activisten zoals ik de verhandeling van zwarte Afrikanen in Libië aan”, zegt ze vanuit Stockholm. Ook onder Moammar Kadafi werden zwarte mensen, ook zwarte Libiërs, verhandeld omdat ze niet als mens worden gezien, maar als vee.” Behalve in de huishouding en de bouw hebben vluchtelingen Estefanos verteld dat Afrikanen ook worden gedwongen om landmijnen op te ruimen. “En iedereen werkt er aan mee; gevangenbewaarders, milities. Het is een enorme business.”

Als deze wreedheden al zo lang plaatsvinden, waarom dan nu pas deze aandacht? “Door de deals die de Europese Unie met Libië probeert te maken om vluchtelingen tegen te houden dringt zich deze gewetenskwestie nu op”, zegt Estefanos. “Hoe kun je mensen dwingen in een land te blijven waar ze tot slaaf worden gemaakt?”

Onduidelijke omvang

Maandenlang worden deze slachtoffers soms in Zuid-Libië aan het werk gezet. Na enige tijd als slaaf te hebben gewerkt, mogen de gelukkigen verder reizen richting Tripoli. Daar regelen mensenhandelaren boottochten naar Europa.

Hulpverleners van VN en Rode Kruis bezoeken de stad Sabha regelmatig, maar hebben er geen permanente aanwezigheid. Loprete: “Als de internationale teams er zijn is van deze handel niets te zien, de slaven worden dan opgesloten. Maar zodra zij weer weg zijn komen de markten weer tot leven.”

De omvang van de slavenhandel in Libië is dan ook onduidelijk; hoeveel slachtoffers er zijn valt volgens IOM-chef Loprete niet te zeggen. Hij pleit voor aanvullend onderzoek naar de kwestie.