Midlife Mountain

Nicole van Kilsdonk kampeerde met haar dochter in de Provence, aan de voet van de Mont Ventoux. Daar stond ze, haar blote voeten in een beekje, uitkijkend over de kampeerplaats. Daar zag ze alle campinggasten voor hun tent met dat boek. Met die blauwe kaft. Die enorme bestseller.

Even daarvoor door Matthijs van Nieuwkerk uitgeroepen tot Boek van de Maand. Geweldig natuurlijk, maar ook een tikkeltje pijnlijk. "Want ik had al willen draaien. De financiering was alleen nog niet rond." Een jaar later kwam de regisseur er terug, dit keer mét filmploeg, voor de opnamen van 'Ventoux' die deze week in de bioscoop gaat draaien.

Een boekverfilming waarbij de film dus eerder was. Of tenminste het idee, vertelt Van Kilsdonk (Velsen, 1965) in een café in Amsterdam-West. Haar idee: iets met mannen, een fiets en een berg. Ze bedacht het in 2007, toen ze bezig was met de telefilm 'Zadelpijn'. Over het jaarlijkse fietsuitje in Frankrijk van een groepje vriendinnen, waarbij een hoop onvrede onder de oppervlakte schuilt.

"Daarvoor werd ik toen gevraagd. Ik hou van fietsen, ik hou van Frankrijk, ik kon met zeven actrices werken, dat moest ik gewoon doen. Maar er zat meer in dat fietsen. Zeker zie je steeds meer vrouwen op de racefiets, maar het fanatisme zit 'm toch bij de mannen. Mannen van middelbare leeftijd die op zondagochtend met de duurste spullen de duinen ingaan. Er hangt een hele cultus om dat recreantenwielrennen."

Je kunt 'Ventoux' de mannelijke helft van haar wielertweeluik noemen - hoewel ze zelf 'Zadelpijn' wel een heel andere film noemt. Kleiner, lichter, anders. Maar toch: het vrouwengekonkel van 'Zadelpijn' is dit keer typisch mannengekonkel. Ventoux gaat over vier vrienden - gespeeld door Wilfried de Jong, Leopold Witte, Kasper van Kooten en de Vlaamse acteur Wim Opbrouck - die elkaar dertig jaar niet hebben gezien. Ze besluiten terug te keren naar de Mont Ventoux, die kale berg in het zuiden van Frankrijk. Om die weer op te fietsen, en zo een jeugdtrauma te verwerken.

Maar hoewel er elke zondag meer racefietsen op de weg lijken te komen, zag de filmwereld aanvankelijk weinig brood in dat gekke wielrennen. Van Kilsdonk had inmiddels Volkskrant-columnist Bert Wagendorp gevraagd het script te schrijven. "Ideetje van producent Hans de Wolf: Wagendorp had niet alleen een verleden in de sportjournalistiek en een scherpe pen, maar hij was eigenlijk ook precies het type man dat ik voor het verhaal in gedachten had."

Wagendorp begreep meteen wat Van Kilsdonk bedoelde. Voor het scenario werkte hij aan een karakterstudie, die sneller vorm kreeg dan de financiering voor de film. Omdat het vaak genoeg gebeurt dat een filmidee ook alleen een filmidee blijft, schreef Wagendorp door. "Bert is er altijd open over geweest hoor, ook in zijn eigen Volkskrant. Mensen zien dit nu als de film van het boek. Logisch, dat was zo'n hit. Het is helemaal een merk geworden, met dat rode kruis op die blauwe kaft."

Dat hielp zeker wel bij de financiering?

"Natuurlijk. Het deed zeker geen kwaad bij het Filmfonds dat het boek zo goed werd ontvangen. Maar het hielp ons ook, het gaf energie, en de bevestiging dat dit verhaal inderdaad mensen zou aanspreken."

Voor Van Kilsdonk stond vast dat die berg de Mont Ventoux moest zijn. De berg waar ze als kind met vakantie ging. Waar ze als twintiger verliefd werd op het fietsen. Die kale berg, de grauwbeige kolos die oprijst in de vlakke Provence, onder een strakblauwe lucht, tussen cipressen en vakantievilla's. Dat visuele was voor de filmmaakster eigenlijk al reden genoeg om er te willen filmen.

Nooit aan een andere berg gedacht?

"Ik weet niet waar je ter wereld zoiets vindt. Elke dag weer, toen we er bij zonsopgang aankwamen om te filmen, zag hij er anders uit. Alpen zijn veel saaier. Het is mooi of slecht weer, en het is groen. Voor de Alpe d'Huez ben ik een beetje allergisch. 'De Hollandse berg', poehpoeh, hoe lang is het geleden dat een Nederlander daar won?"

Theunisse, 1989.

"Ik bedoel maar. Ik kwam als kind bij de Ventoux, op dezelfde camping als in de film. Toeval hoor, ik heb pas later de foto's opgezocht. Als dertigjarige ben ik de berg eens met mijn toenmalige Franse vriend opgefietst - op tourfietsen, dat wel. De leukste vakantie van mijn leven was toen mijn vriend ruzie kreeg met zijn moeder. We waren bij zijn familie, in de buurt van de Mont Aigoual. Hij zei: kom, we gaan terug naar Nederland. Op de fiets. Elke dag honderd kilometer, elke dag een andere omgeving, ander eten. Elke regio proeft en ruikt en fietst anders. Daar is het bij mij begonnen. Ik ben echt het type romantische fietser. De racefiets kwam pas later."

Over het filmen op die kale berg, ik kan me voorstellen dat jullie niet de enigen waren die de Ventoux voor jullie zelf wilden hebben.

"Zeker niet. Ik vind het nog steeds een wonder dat het gelukt is. Ventoux is inmiddels een bedevaartsoord voor wielrenners. Sommige plaatsen willen maar wat graag dat je komt filmen, maar de Mont Ventoux heeft die promotie helemaal niet nodig. De gemeente heeft problemen genoeg om al die toeristen veilig die berg op en neer te krijgen."

"Maar iemand in onze filmcrew had daar eerder gefilmd. Hij had contacten, gelukkig, want die burgemeester schijnt niet makkelijk te zijn. We wilden zes draaidagen, we kregen er uiteindelijk vijf. En die dagen lagen vast. Als het zou regenen hadden we echt een probleem."

"Tijdens de lunchpauze moest de weg open, zodat mensen in elk geval een uurtje naar boven konden. Het was afgezet bij Chalet Reynard, halverwege de klim. Daar is een grote parkeerplaats, waar onze crew met alle apparatuur stond. Tijdens lunchtijd kwamen we daar weer naar beneden, en het zag er inmiddels zwart van de fietsers die naar boven wilden. Sommigen waren echt not amused: het stond weliswaar aangegeven op websites, maar er waren toeristen uit Australië gekomen om die berg op te fietsen. Die baalden flink, want ze wilden toch een tijd neerzetten. Een deel vond het prima, de acteurs gingen met ze op de foto, dat maakte dan weer een hoop goed."

Dan is er nog de roemruchte geschiedenis van de Ventoux. Tom Simpson die er dood neerviel tijdens de Tour de France van 1967. Jan Kal met zijn sonnet, met de eerste regel 'dichten is fietsen op de Mont Ventoux.' Petrarca die hem in de veertiende eeuw beklom, puur voor het uitzicht.

"Maar ik wilde die berg vooral als decor omdat hij 'midlife mountain' wordt genoemd. Die campings staan vol met gezinnen waarvan de man de fiets mee heeft. Die mogen dan 's ochtends een rondje fietsen. Zo van 'toch maar eens die bierbuik eraf trainen.' Volgens mij is het kenmerkend dat mannen zo rond hun 45ste de stand van hun leven opmaken en dan bedenken het ofwel te laten gaan, ofwel eens iets aan hun lijf te gaan doen."

Natuurlijk is niet iedereen zo, er zitten genoeg bloedfanatieke sporters tussen die de Ventoux beklimmen, maar dit was het type man dat ze in haar film wilde. Gewone mensen. Daar maakt Van Kilsdonk graag films over. Mensen die elkaar ondanks de beste bedoelingen in de weg zitten. Zoals in haar vorige films 'Onder het Hart' en 'Richting West'.

"Ik hou heel erg van eigentijdse verhalen. Over mensen die maar wat aanrommelen, en vanuit hun eigen idee proberen goed te doen. En toch is het soms een zooitje. Dat is eigenlijk best grappig, daar kun je hele mooie verhalen over vertellen. Dat kan dramatisch, maar ook lichtvoetig, zoals in 'Zadelpijn' en 'Ventoux'."

Ben je er ondertussen achtergekomen wat dat nou is, die aantrekkingskracht van dat wielrennen?

"Ik vind het zelf heel leuk om een touretappe te kijken, maar ik begrijp best dat mensen wielrennen doodsaai vinden. Zo'n Gent-Wevelgem dit jaar was smullen, als je van fietsen houdt. Zo niet, dan vraag je je toch af waar die mannen nou mee bezig zijn. Ik persoonlijk vind het gewoon heel mooi, die ranke lijven op zo'n fiets. Zo'n Virenque, dat scheen een eikel te zijn, maar hij zat zo mooi op de fiets!"

Het was een gevoel dat een wielrenfilm zou aanslaan. Het succes van het boek bewees haar gelijk, maar toch vindt Van Kilsdonk het nog altijd lastig te duiden waar die aantrekkingskracht van de fiets precies vandaan komt. Ze haalt de Belgische sportschrijver Herman Chevrolet aan, die in het boek 'Het feest van list en bedrog' aantoont hoe wielerwedstrijden overeenkomen met vertellingen uit oud-Griekse mythen en tragedies.

"En in 'De Renner' van Tim Krabbé wordt wielrennen een metafoor voor het leven, maar ik vraag me af of iemand als Johnny Hoogerland er hetzelfde over denkt. Het lijken wel twee verschillende werelden: de professionele wielrennerij en het geromantiseerde wielrennen door recreanten."

Misschien is wielrennen gewoon meer dan alleen fietsen. Het is een vorm van escapisme, waarmee je huis, gezin en stress kunt ontvluchten om met het verstand op nul wattages weg te trappen. Of het is dat onlosmakelijk met de Tour, en dus met Frankrijk, en dus met de fiets verbonden zomergevoel.

Want inderdaad, na 'Ventoux' gezien te hebben wil je liever vandaag dan morgen met je tentje richting zuiden.

Niet voor niets sluit dat wielrennen zo goed aan bij de onderliggende thematiek van 'Ventoux'. Want zodra de vier mannen op hun fiets stappen, zijn hun zorgen verdwenen.