Mickey Mouse, pepernoten en monopolygeld in de bouw
DEN HAAG - Gisteren was het in de parlementaire enquête naar de bouwfraude de beurt aan de grote ondernemingen. Met het aanbreken van de derde week van verhoren staat vier dagen lang de schaduwboekhouding van bouwbedrijf Koop Tjuchem centraal zoals 'klokkenluider' Ad Bos die in november 2001 naar buiten bracht. Vier vertegenwoordigers van in totaal drie bouwers, Vermeer, HBG en Ballast Nedam, gaven tekst en uitleg over pepernoten, Mickey Mouse- of monopolygeld.
J.Folkerts, van Ballast Nedam, gaf de aftrap tot een dagje inzicht in een ondergronds circuit dat de bouw jarenlang instandhield. Folkerts vertelde het verhaal van de omzetclaims, één van de systemen binnen de bouwsector met het doel iedereen aan het werk te houden door de opdrachten illegaal, onderling te verdelen. Het voorbeeld dat hij hanteerde was een project van 1 miljoen gulden. De bouwers kwamen bij elkaar en wezen de opdracht aan een van de aanwezigen toe. Deze 'gelukkige' had daarmee een 'omzetschuld naar de anderen van 1 miljoen gulden. Stel dat er nog vijf andere aannemers bij het vooroverleg aanwezig waren, dan betekende dat dat de winnende aannemer 200000 gulden omzet aan iedere afvaller schuldig was. Deze omzetclaim konden de afvallende bedrijven dan weer bij een volgend vooroverleg, een volgend project 'inzetten' om die keer aan de beurt te komen. Het ging om een claim aan omzet. De claims over en weer werden tegen elkaar weggestreept. Als de onderlinge claims binnen de regio van Folkerts bleven, Noord-Holland, dan regelde hij dat wegstrepen zelf, bij een volgende opdracht. Lukte dat wegstrepen binnen de regio echter niet dan kwam de derde getuige van gisteren in beeld: J.de Bie, collega van Folkerts.
De Bie tilde de claims over en weer naar landelijk niveau om er zo alsnog uit te komen. ,,Het streven van elke bouwer is door wegstrepen van schulden over en weer, tot nul te komen'', aldus De Bie. Dat lukte overigens niet altijd, waarna er alsnog een geldtransactie volgde. ,,Sporadisch, vier of vijf keer per jaar, gebeurde dat.'' Daar moest dan wel een valse factuur voor worden opgesteld. De bedrijven regelden onderling dat er bijvoorbeeld een factuur werd opgesteld voor het (fictief) leveren van zand. Opvallend was in het verhaal van De Bie dat zelfs buitenlandse bouwers betrokken waren in dit systeem. Hij kon zich een valse-factuurconstructie herinneren tussen een Duitse bouwer en Ballast.
B.ter Hoeve van HBG legde een volgend systeem uit. In dat systeem om de opdrachten te verdelen werd gebruikgemaakt van vergoedingen voor het aan een concurrent laten van een opdracht. In het (waargebeurde) voorbeeld werd het optrekken van een geluidsscherm langs een snelweg overgelaten aan HBG. Koop Tjuchem was ook bij het vooroverleg en had dus recht op een vergoeding. Afgesproken werd dat de vergoeding 31400 gulden zou zijn.
Na afloop van Ter Hoeve's verhaal bleef onduidelijkheid hangen in hoeverre de opdrachtgever nu opdraait voor die vergoeding. Navraag bij HBG leerde echter dat het ook in dit systeem om monopolygeld ging: de aanneemsom wordt er niet voor opgehoogd, het gaat om een in principe fictieve financiële claim bedoeld om Koop een voorsprong te geven op HBG bij het volgende vooroverleg. Koop is dan aan de beurt voor de opdracht.
Ph. Groen van bouwer Vermeer placht de financiële claims zelf altijd aan te duiden met 'pepernoten' of 'Mickey Mouse-geld' zo liet hij de commissie weten. Net als zijn voorgangers liet ook Groen zijn ongenoegen blijken over de mediaberichtgeving over de fraude. Allen deden de verhalen over miljardenfraudes schouderophalend af.
